Τα επαγγελματικά ταμεία θα σώσουν τις συντάξεις: ‘Ενωση Αναλογιστών

Γράφει: Χριστίνα Μωράκη

Το συνταξιοδοτικό αδιέξοδο της Ελλάδος έχει επισημανθεί πολλάκις απο επιστήμονες, από εκπροσώπους της πολιτικής, από τα ΜΜΕ, από ερευνητικά κέντρα όπως και από την ασφαλιστική αγορά.

Όλοι συμφωνούν ότι το παρόν σύστημα, χρόνο με το χρόνο γίνεται όλο και πιο ανεπαρκές για αυτούς τους οποίους υποτίθεται ότι εξυπηρετεί (συνταξιούχους) και παράλληλα, φορτώνει ένα ήδη υπέρογκο χρέος στο δημόσιο: σε 12 δις υπολογίζεται το σύνολο των ετήσιων εισφορών και σε 24 δις το σύνολο των ετήσιων παροχών, με τη διαφορά να την καλύπτει το κράτος – κατά βάση αυξάνοντας φόρους και εισφορές ή κόβοντας απο αλλού και κυρίως, από τις ίδιες τις συντάξεις…

Εν τω μεταξύ, ο όγκος των συνταξιούχων όλο και αυξάνεται, ενώ τα λεφτά των ταμείων όλο και μειώνονται, ενώ όλοι οι ειδικοί κραδαίνουν δείκτες και βοούν ότι όλο το σύστημα κινδυνεύει να καταρρεύσει.

Διότι δυστυχώς όταν τα λεφτά δεν φτάνουν, δεν φτάνουν ό,τι και να κάνεις. Έτσι καταλήγεις είτε να στερείσαι, είτε να χρωστάς. Ή και τα δύο, όπως συμβαίνει επί της παρούσης. Οι συνταξιούχοι στερούνται και τα δημόσια ασφαλιστικά ταμεία χρωστάνε στο κράτος, που χρωστάει στους δανειστές…

Το ότι το κράτος αναλαμβάνει να πληρώσει ή εγγυάται “εθνική σύνταξη” δεν σημαίνει ότι έχει κάπου λεφτά, πηγαίνει εκεί και τα παίρνει και τα δίνει στους πολίτες – διότι δεν έχει. Δεν ξέρουμε αν είχε κάποτε ή εφόσον είχε τι ακριβώς τα έκανε, ωστόσο σήμερα, δεν έχει, αυτό είναι γνωστό. Έτσι επί της ουσίας τα παίρνει από τους πολίτες (τα λεφτά των δανειστών πάλι από τους πολίτες ξεχρεώνονται άλλωστε) για να τους τα ξαναδώσει ως σύνταξη ή ιατροφαρμακευτική περίθαλψη – το μέσο ποσό της σύνταξης και το σύνηθες επίπεδο της περίθαλψης είναι επίσης, γνωστά.

Η μόνη λύση είναι, κάτι να αλλάξει. Να βρεθεί ένας τρόπος, να βρεθούν παραπάνω χρήματα.

Αυτός ο τρόπος δεν είναι άλλος από το σύστημα τριών πυλώνων. Η σύνταξη να μην επιβαρύνει μόνο το κράτος, αλλά να συνεισφέρουν σε αυτήν και άλλες υπάρχουσες εκφάνσεις χρηματοοικονομικής οργάνωσης, όπως τα Επαγγελματικά Ταμεία και τα προγράμματα Ιδιωτικής Ασφάλισης.

Με άλλα λόγια, ο δεύτερος και ο τρίτος πυλώνας.

Πριν από δύο μέρες, η Ένωση Αναλογιστών Ελλάδος παρουσίασε οικονομοτεχνική μελέτη που περιγράφει πώς θα επιδρούσε στο παρόν σύστημα η είσοδος του δεύτερου πυλώνα.

Ο δεύτερος πυλώνας, βασίζεται στην κεφαλαιοποίηση μέσω επενδύσεων, με μορφή οργάνωσης τα επαγγελματικά ταμεία.

Η ΕΑΕ προτείνει τμήμα των εισφορών να μεταφερθεί από τον πρώτο πυλώνα, (του παίρνω – πληρώνω), στον δεύτερο, (παίρνω – επενδύω – πληρώνω).

Η λέξη κλειδί εδώ είναι φυσικά η επένδυση (των εισφορών), δηλαδή η δημιουργία επιπρόσθετου κεφαλαίου – εξ ου και ο όρος κεφαλαιοποίηση.

Αυτό το επιπλέον κεφάλαιο, που τώρα δεν υπάρχει, μπορεί να 1) κάνει το συνταξιοδοτικό σύστημα βιώσιμο, δηλαδή λειτουργικό και επαρκές για τους συνταξιούχους και 2) να μειώσει το υπέρογκο έλλειμμα, το οποίο υπάρχει αυτή τη στιγμή και αυξάνεται κάθε χρόνο επιβαρύνοντας την οικονομική ανόρθωση της χώρας. Διότι με τον δεύτερο πυλώνα, τα δημόσια ασφαλιστικά ταμεία παύουν σταδιακά να ρουφάνε από τον προϋπολογισμό του κράτους.

Όλα τα σενάρια που έθεσε στο τραπέζι η Ένωση Αναλογιστών απελευθερώνουν τον κρατικό προϋπολογισμό (προβλέπουν συνεισφορά του ΑΕΠ σε ποσοστό μικρότερο του 4%) και κόβουν την εξάρτηση του συστήματος από τις εξελίξεις του δημογραφικού, γεγονός που κάνει τον όλο σχεδιασμό πολύ πιο σταθερό.

Αυτό το σύστημα έχει διασώσει τα συνταξιοδοτικά συστήματα πολλών ευρωπαϊκών χωρών ενώ ταυτόχρονα, έχει συνεισφέρει στην οικονομική τους ανάπτυξη – μιας και αυτή εξαρτάται από τις επενδύσεις. Σε πολλές χώρες οι επενδύσεις των επαγγελματικών ταμείων, επειδή ακριβώς λειτουργούν μακροπρόθεσμα και εκθετικά, φτάνουν κάποια στιγμή να δημιουργούν εντυπωσιακά αποθέματα, που συχνά υπερβαίνουν το 100% του ΑΕΠ της χώρας στην οποία βρίσκονται.

Φυσικά η ιδέα αυτή, του να χρηματοδοτούν τις συντάξεις τα έσοδα από επενδύσεις, δεν είναι τόσο απλή όσο ακούγεται. Εννοείται ότι το κράτος συνεχίζει να εγγυάται ένα ελάχιστο ποσοστό σύνταξης μέσω εισφορών, εννοείται ότι τα ταμεία λειτουργούν υπό απόλυτη διαφάνεια (γνωρίζει ο ασφαλισμένος που επενδύονται τα χρήματά του και τι αποδίδουν κάθε χρόνο),  με επαρκείς ελεγκτικούς μηχανισμούς και με χαμηλό ρίσκο (3% μέση μακροχρόνια απόδοση) και εννοείται επίσης, ότι σημαντικό μέρος των επενδύσεων διοχετεύεται στην ελληνική οικονομία.

Εννοείται, τέλος, ότι η μετάβαση από το ένα σύστημα στο άλλο, όπως και η μείωση του ελλείμματος πραγματοποιούνται σε βάθος χρόνου.

Οι Αναλογιστές προτείνουν υποχρεωτική συμμετοχή στον δεύτερο πυλώνα, με ποσοστό εισφοράς επί των αποδοχών ίδιο για όλους, το οποίο θα μοιράζεται μεταξύ εργοδότη και εργαζόμενου.

Οι εισφορές θα σωρεύονται σε ατομικές συνταξιοδοτικές μερίδες κατά τη διάρκεια του εργασιακού βίου και το συσσωρευμένο ποσό θα μετατρέπεται σε σύνταξη κατά την αποχώρηση από την εργασία.

Η λειτουργία του δεύτερου πυλώνα, εξαρτάται και από τον πρώτο. Για να λειτουργήσει το άνω μοντέλο θα πρέπει να γίνουν βασικές αλλαγές στον τρόπο που λειτουργεί η κοινωνική ασφάλιση. Δηλαδή προκειμένου να έχουν οι εργαζόμενοι και οι εργοδότες εισόδημα να κατευθύνουν προς το επαγγελματικό ταμείο, θα πρέπει να  μειωθούν οι εισφορές που είναι υποχρεωμένοι να δίνουν στην κύρια και επικουρική σύνταξη του δημοσίου – ύψους 27% σήμερα, ποσοστού μεγαλύτερου του ευρωπαϊκού μέσου όρου.

Η μείωση των εισφορών στην κοινωνική ασφάλιση δεν θα σημαίνει αυτόματα και μείωση των παροχών γιατί αυτές θα συμπληρώνονται από το επαγγελματικό ταμείο: σε συνδυασμό, οι δύο μορφές θα εξασφαλίζουν αξιοπρεπή σύνταξη με αξιοπρεπές ποσό αναπλήρωσης για τις μελλοντικές γενεές.

Η εισαγωγή στο σύστημα του δεύτερου πυλώνα, ακόμη και του τρίτου, που είναι τα ιδιωτικά συνταξιοδοτικά προγράμματα, δεν σημαίνει ότι οι πολίτες θα πληρώνουν κάτι που σήμερα παίρνουν τζάμπα από το κράτος. Σημαίνει ότι τα χρήματα για τη σύνταξή τους, αντί να προέρχονται αποκλειστικά την τσέπη τους, είτε μέσω κράτους, δηλαδή φόρων, είτε μέσω δημόσιας ασφάλισης, δηλαδή μέσω εισφορών, θα προέρχονται, σε σημαντικό ποσοστό, και από τις επενδύσεις.

Η ΕΑΕ ανέπτυξε ένα σύστημα που σταδιακά, καταλήγει σε ποσοστό αναπλήρωσης κατ’ ελάχιστον μεταξύ 55% και 65% με συνολικό ποσοστό εισφορών όχι μεγαλύτερο του 21%.

Επειδή θαύματα δεν γίνονται, για να φτάσουμε σε αυτό το σημείο, θα πρέπει να περάσουν τουλάχιστον δύο κρίσιμες δεκαετίες μετάβασης (25 χρόνια προβλέπει η παρούσα μελέτη) για να αρχίσει να μειώνεται η ψαλίδα και να αποδίδουν οι επενδύσεις (μακροπρόθεσμες, χαμηλού ρίσκου) χωρίς να μειωθούν κάθετα οι συντάξεις.

Η αναλογία των εισφορών θα μεταφέρεται σταδιακά όλο και περισσότερο στον δεύτερο πυλώνα, μέχρι το νέο σύστημα να φτάσει σε ένα σημείο, όπου το έλλειμμα θα έχει εκμηδενιστεί. Ενώ τα ποσοστά αναπλήρωσης, ενδέχεται, μετά από ας πούμε 4 δεκαετίες,  να ξεπεράσουν ακόμη και το 80%.

Αυτή είναι η μεγαλύτερη πρόκληση κάθε πρότασης επίλυσης του συνταξιοδοτιοκού: Να βρεθεί η συνισταμένη μεταξύ εισφορών, αποδοχών και μακροχρόνιας βιωσιμότητας.

Η Ένωση, της οποίας η μελέτη περιέχει μια τέτοια πρόταση και έχει ήδη κατατεθεί τόσο στην πολιτεία όσο και στους κοινωνικούς φορείς, υπογράμμισε ότι με την παρούσα κίνηση σκοπός της είναι να συνεισφέρει και να προωθήσει τον δημόσιο διάλογο επί του θέματος, με τη συμμετοχή όλων των ενδιαφερόμενων μερών.

Οποιαδήποτε παρέμβαση άλλωστε στο παρόν σύστημα θα απαιτούσε εκτενή ανάλυση όλων των παραμέτρων, εκ νέου κοστολόγηση και βεβαίως αποφάσεις σε πολιτικό επίπεδο – όλα αυτά εφόσον είχε βρεθεί μια κοινά αποδεκτή λύση…

Δείτε εδώ περίληψη της μελέτης της Ένωσης Αναλογιστών Ελλάδος

&

Δείτε εδώ τη μελέτη

*Η μελέτη της Ένωσης Αναλογιστών Ελλάδος με τίτλο «Εναλλακτικές Προσεγγίσεις για τη Βελτίωση του Συνταξιοδοτικού Συστήματος» παρουσιάστηκε την Τρίτη 6 Νοεμβρίου σε συνέντευξη Τύπου στο Ίδρυμα Θεοχαράκη. Τη μελέτη εκπόνησαν τα μέλη της ΕΑΕ, Ηρακλής Δασκαλόπουλος και Λευτέρης Ζαρκαδούλας καθώς και ο Γιώργος Συμεωνίδης υποψήφιος διδάκτορας του Πανεπιστημίου Πειραιά και μέλος της Εθνικής Αναλογιστικής Αρχής. (Κεντρική Φωτό: Πάνος Δημητρίου, Ηρακλής Δασκαλόπουλος, Γιώργος Συμεωνίδης).