Τα οικονομικά αποτελέσματα της αγοράς σύμφωνα με τα ΔΠΧΑ 17 (KPMG)

–Τα υψηλά επιτόκια στα επενδυτικά προϊόντα στήριξαν την αγορά – εξαιρετικά ζημιογόνες οι γενικές ασφαλίσεις

–Ξεπέρασε το 100% ο δείκτης Ζημιών στο αυτοκίνητο

Γράφει: Κατερίνα Πετρίδη

Παρουσιάστηκε πρόσφατα η Ετήσια Έκθεση της KPMG για την ελληνική ασφαλιστική αγορά με στοιχεία για το έτος 2023, τα οποία προέκυψαν από έρευνα που πραγματοποιήθηκε σε 20 ασφαλιστικές εταιρείες, οι οποίες αντιπροσωπεύουν το 75% της αγοράς ως προς την παραγωγή εγγεγραμμένων ασφαλίστρων και βασίζεται στις οικονομικές καταστάσεις των εταιρειών, στις καταστάσεις φερεγγυότητας με βάση το Solvency II, καθώς και σε στοιχεία της Ένωσης Ασφαλιστικών Εταιρειών Ελλάδος, της Τράπεζας της Ελλάδος και της ΕΙΟΡΑ.

Η ελληνική ασφαλιστική αγορά βρίσκεται σε μία κρίσιμη καμπή, καθώς φέτος για πρώτη φορά περιλαμβάνονται στην έκθεση δείκτες με βάση τα ΔΠΧΑ 17 και ΔΠΧΑ 9, με βάση τα οποία συνέταξαν τις οικονομικές τους καταστάσεις οι ασφαλιστικές εταιρείες το 2023. Βρίσκεται επίσης αντιμέτωπη με μία σειρά από σημαντικές προκλήσεις, όπως είναι η επέλαση της τεχνητής νοημοσύνης, οι επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης, οι ελλείψεις σε ταλαντούχο ανθρώπινο δυναμικό, που θα διαθέτει τις νέες απαραίτητες δεξιότητες, η υιοθέτηση των κριτηρίων ESG στη λειτουργία τους κ.ά.

Εμείς θα εστιάσουμε στα αριθμητικά μεγέθη που περιλαμβάνει η Έκθεση, όπως τα περιέγραψε ο κ. Φίλιππος Κάσσος, Partner, Audit, Insurance Services της KPMG στην Ελλάδα (κεντρική φωτό), καθώς αυτά σκιαγραφούν με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο την πορεία της ελληνικής ασφαλιστικής αγοράς, τη δυναμική της, αλλά και τις προοπτικές της.

Η έκθεση ξεκινά με την παραγωγή ασφαλίστρων, η οποία το 2023 σημείωσε αύξηση 9%, συνεχίζοντας την ανοδική πορεία των τελευταίων τριών ετών. Αν μάλιστα συγκρίνουμε το ποσοστό αυτό με τη μεταβολή του ΑΕΠ, η οποία ήταν +2,3%, αλλά και τα παγκόσμια μικτά ασφάλιστρα, τα οποία σημείωσαν μία αύξηση της τάξης του 7,5-8%, διαπιστώνουμε ότι η εικόνα της ελληνικής ασφαλιστικής αγοράς είναι σαφώς καλύτερη.

Ένα μεγάλο μέρος της ανοδικής τάσης αφορά τις πληθωριστικές αυξήσεις, αλλά παρόλα αυτά οι κλάδοι Περιουσίας και Ζωής συνδεδεμένων με επενδύσεις, παρουσιάζουν σημάδια νέας παραγωγής. Λόγω της εφαρμογής των ΔΠΧΑ 17 τα εισπραγμένα ασφάλιστρα έχουν αποσυνδεθεί από τα ασφαλιστικά έσοδα των εταιρειών, γεγονός που γίνεται ιδιαίτερα εμφανές στις ασφαλίσεις που συνδέονται με επενδύσεις, αλλά και στις υπόλοιπες ασφαλίσεις Ζωής και σε άλλα μακροχρόνια συμβόλαια, ενώ στα συμβόλαια μικρής διάρκειας (ετήσια) δεν υπάρχουν σημαντικές διαφορές σε σχέση με παρελθοντικές χρήσεις. Έτσι, ενώ τα εισπραχθέντα ασφάλιστρα συνολικά έφθασαν τα 4, 01 δισ. ευρώ το 2023, έναντι 3,39 δισ. το 2022, τα ασφαλιστικά έσοδα ανήλθαν σε 2,93 δισ. ευρώ, έναντι 2,43 δισ. το 2022. 

Εδώ θα πρέπει να διευκρινίσουμε ότι τα ΔΠΧΑ 17 προσδιορίζουν τρία μοντέλα επιμέτρησης των ασφαλιστικών προϊόντων:

* το GMM – General Measurement Model, είναι το Γενικευμένο μοντέλο επιμέτρησης, το οποίο περιλαμβάνει την παρούσα αξία των προσδοκώμενων μελλοντικών εισροών, την εκτίμηση κινδύνου και το συμβατικό περιθώριο κέρδους και χρησιμοποιείται ως επί το πλείστον από τις Μικτές εταιρείες.

* το PAA – Premium Allocation Approach, Προσέγγιση Κατανομής Ασφαλίστρων, είναι ένα μοντέλο πιο απλό από το προηγούμενο, σύμφωνα με το οποίο τα κέρδη για την παρούσα χρήση προσδιορίζονται ως τα έσοδα μείον τα έξοδα. Το μοντέλο αυτό χρησιμοποιείται κατά κανόνα από τις εταιρείες Γενικών ασφαλίσεων.

* και το VFA – Variable Fee Approach, Προσέγγιση Μεταβλητής Αμοιβής, το μοντέλο που εφαρμόζεται στα προϊόντα που συνδέονται με επενδύσεις, όπου τα ποσά που καταβάλλονται προς επένδυση από τον ασφαλισμένο δεν προσαυξάνουν τα έσοδα.

Όσον αφορά την ασφαλιστική διείσδυση, έναν ιδιαίτερα σημαντικό δείκτη, που αποτελεί καθρέφτη της ασφαλιστικής συνείδησης των Ελλήνων, παρέμεινε καθηλωμένη στο 2,4% του ΑΕΠ, τη στιγμή που στις προηγμένες ασφαλιστικά χώρες φτάνει έως και το 9%, ενώ στην Πορτογαλία για παράδειγμα, που είναι μία χώρα η οποία μοιάζει αρκετά με την Ελλάδα ως προς το μέγεθος και την οικονομία, το ποσοστό αυτό ανέρχεται σε 5%.

Στη συνέχεια η έκθεση εστιάζει στην ανάλυση του ενεργητικού και του παθητικού στους ισολογισμούς των ασφαλιστικών εταιρειών. Τα Ίδια Κεφάλαια συνολικά κινήθηκαν ελαφρώς ανοδικά κατά 3% και έφτασαν τα 3,6 δισ. Οι αρνητικές επιδόσεις των ομολόγων το 2022 ουσιαστικά μείωσαν μέρος της περιουσίας και των Ιδίων Κεφαλαίων των ασφαλιστικών εταιρειών, αλλά παρόλα αυτά η ελληνική αγορά ιδιωτικής ασφάλισης διατηρεί ισχυρή κεφαλαιοποίηση και είναι σε θέση να απορροφήσει τυχόν σημαντικές ζημιές. Αυτό συνέβη και με τον εξαιρετικής σφοδρότητας Daniel, με τις αποζημιώσεις μόνο για τις καταστροφές που προκάλεσε να ξεπερνούν τα 370 εκατομμύρια ευρώ (δεν πρέπει να ξεχνάμε και τις εκτεταμένες δασικές πυρκαγιές του καλοκαιριού, όπως και τον Elias) γεγονός που οδήγησε στην κατακόρυφη πτώση των κερδών στον κλάδο Περιουσίας, ενώ ο κλάδος Ζωής ωφελήθηκε από τις υψηλές αποδόσεις των επενδύσεων, που ενίσχυσαν την κερδοφορία του. Έτσι για το 2023 τα κέρδη προ φόρων των ασφαλιστικών εταιρειών ανήλθαν σε 263 εκ. ευρώ, έναντι 449 εκ. το 2022, ενώ η καθαρή μετά φόρων απόδοση των Ιδίων Κεφαλαίων για το 2023 εμφανίζεται μειωμένη κατά 22%.

Ένα μέγεθος που διαφοροποιείται λόγω των νέων λογιστικών προτύπων είναι τα έσοδα σε σχέση με το ασφαλιστικό αποτέλεσμα, καθώς πλέον σε αυτό περιλαμβάνεται και η ετήσια απόσβεση της μελλοντικής κερδοφορίας, που εκτιμάται κατά την έκδοση ενός νέου ασφαλιστηρίου συμβολαίου και αναφέρεται ως Συμβατικό Περιθώριο Κέρδους (CSM), υπολογιζόμενο σε περίπου 10% ετησίως.

Ο δείκτης Ασφαλιστικό Αποτέλεσμα προς Ασφαλιστικά Έσοδα διαφοροποιείται σημαντικά για τα προϊόντα των κατηγοριών GMM, PAA και VFA, που εξηγήσαμε προηγουμένως. Έτσι στα επενδυτικά προϊόντα (VFA) ανέρχεται σε 63%, ενώ στις γενικές ασφαλίσεις (PAA) είναι μηδενικός, λόγω των υψηλών αποζημιώσεων από φυσικές καταστροφές, αλλά και του αυξημένου δείκτη ζημιών στον κλάδο αυτοκινήτου, ενώ στους υπόλοιπους κλάδους (GMM) αρνητικός -10%. Ειδικότερα στις γενικές ασφαλίσεις ο δείκτης βελτιώνεται ελαφρά μετά τον υπολογισμό της αντασφαλιστικής κάλυψης.

Επίσης στη φετινή έκθεση παρουσιάζεται για πρώτη φορά η Αξία Εταιρείας, καθώς το Συμβατικό Περιθώριο Κέρδους (CSM) που αναφέρθηκε προηγουμένως, μας δίνει εξαιρετικές πληροφορίες για τη μελλοντική κερδοφορία του εν ισχύ χαρτοφυλακίου Ζωής μιας ασφαλιστικής εταιρείας, οπότε αν συνδυαστεί με το ύψος των Ιδίων Κεφαλαίων της, είναι μία καλή ένδειξη για την «αξία» της επιχείρησης. Το 2023 τόσο τα Ίδια Κεφάλαια (3,0 δισ. ευρώ έναντι 2,6 δισ. το 2022) όσο και το Συμβατικό Περιθώριο Κέρδους (1,2 δισ. έναντι 1,1 δισ. το 2022) εμφανίζονται αυξημένα, οπότε ο δείκτης της Αξίας Εταιρείας, που απεικονίζει το άθροισμα του CSM και των Ιδίων Κεφαλαίων των εταιρειών της ελληνικής ασφαλιστικής αγοράς ανέρχεται σε 4,3 δισ. έναντι 3,7 δισ. ευρώ το 2022.

Όσον αφορά τον δείκτη Ασφαλιστικών Εξόδων προς Ασφαλιστικά Έσοδα, για τους κλάδους που υπάγονται στο γενικό μοντέλο GMM αυτός ξεπερνά το 100%, καθιστώντας τους ζημιογόνους από ασφαλιστικές εργασίες, ενώ αντίθετα στα προϊόντα που συνδέονται με επενδύσεις (VFA) ο δείκτης ανέρχεται σε 37% το 2023, υποδηλώνοντας ικανοποιητικά κέρδη. Ειδικότερα τα έξοδα πρόσκτησης (προμήθειες κ.λπ.) αποτελούν σημαντικό κομμάτι των συνολικών δαπανών, ιδίως για τον κλάδο αυτοκινήτου και άλλα ετησίως ανανεούμενα συμβόλαια, ανερχόμενα σε ποσοστό 28% επί των ασφαλίστρων, ενώ για τις υπόλοιπες κατηγορίες προϊόντων δεν ξεπερνούν το 10%.

Όπως επισημάναμε νωρίτερα, οι αποδόσεις των Επενδύσεων ήταν αυτές που συνέβαλαν σημαντικά στην κερδοφορία των ασφαλιστικών εταιρειών κατά το 2023 -παρά το υψηλό κόστος των αποζημιώσεων και τον πληθωρισμό- γεγονός που με τη σειρά του οφείλεται στο περιβάλλον υψηλών επιτοκίων που έχει διαμορφωθεί τις δύο τελευταίες χρονιές. Στις εταιρείες Ζωής η απόδοση των Επενδύσεων ανήλθε σε 2,3%, στις εταιρείες Γενικών σε 2,2% και στις Μικτές έφτασε το 1,7%. Δεδομένου ότι προσφάτως έχουν υπάρξει εξαγγελίες περί μείωσης των επιτοκίων, η θετική αυτή εικόνα αναμένεται να αλλάξει.

Ένα ακόμη σημαντικό νέο στοιχείο που προστίθεται στις Οικονομικές Καταστάσεις με τα νέα λογιστικά πρότυπα είναι τα ζημιογόνα χαρτοφυλάκια. Σύμφωνα με το προηγούμενο καθεστώς, εάν κάποιο χαρτοφυλάκιο ήταν ζημιογόνο, κοινώς ο δείκτης Ασφαλιστικών Εξόδων προς Ασφαλιστικά Έσοδα ξεπερνούσε το 100%, η ζημιά κατανεμόταν σταδιακά στη διάρκεια των ετών, καθώς καταβάλλονταν οι τελικές αποζημιώσεις. Με το καινούργιο καθεστώς η ζημιά από το ζημιογόνο χαρτοφυλάκιο εγγράφεται άμεσα στα αποτελέσματα και αντιστρέφεται κατά τη διάρκεια του συμβολαίου ως στοιχείο ανάκτησης. Έτσι ο δείκτης Στοιχείο Ανάκτησης Ζημιάς προς Συνολικές Υποχρεώσεις φτάνει μέχρι το 4% για τις Μικτές εταιρείες, το 3,5% για τις εταιρείες Ζωής και μικρότερο του 1% για τις εταιρείες Γενικών ασφαλίσεων. Συγκριτικά με τα ποσοστά που επικρατούν στην ευρωπαϊκή ασφαλιστική αγορά, τα ποσοστά στη χώρα μας είναι σαφώς μεγαλύτερα.

Όσον αφορά την κερδοφορία των χαρτοφυλακίων, η οποία αποτελεί σημαντικό παράγοντα σταθερότητας των ασφαλιστικών εταιρειών, αυτή με βάση τα ΔΠΧΑ 17 θα πρέπει να επιμερίζεται σταδιακά σε όλο το διάστημα της διάρκειας των συμβολαίων. Οπότε ο δείκτης του Συμβατικού Περιθωρίου Κέρδους Υπηρεσιών προς Συνολικές Ταμειακές Ροές εκπλήρωσης (Υποχρεώσεις) διαμορφώνεται σε 20,7% για τα χαρτοφυλάκια GMM και σε 13,5% για τα χαρτοφυλάκια VFA. Συγκρίνοντας το Συμβατικό Περιθώριο Κέρδους των Νέων Συμβολαίων προς το Συνολικό Συμβατικό Περιθώριο Κέρδους, παίρνουμε το ποσοστό των μελλοντικών κερδών από νέα συμβόλαια σε σχέση με το σύνολο του χαρτοφυλακίου. Όσον αφορά το χαρτοφυλάκιο προϊόντων συνδεδεμένων με επενδύσεις (VFA) ο δείκτης διαμορφώνεται στο 25,9%, μειωμένος από το 33,8% του 2022, αλλά και πάλι υψηλός, ως αποτέλεσμα του σημαντικού όγκου νέων εργασιών που σημειώθηκε στον κλάδο. Για τα υπόλοιπα χαρτοφυλάκια ο δείκτης είναι πολύ χαμηλότερος και διαμορφώνεται σε 6,2%, έναντι 7,6% το 2022.

Τέλος, δυσάρεστα είναι τα νέα για τον κλάδο Αυτοκινήτου, όπου ο δείκτης Ζημιών στην αστική ευθύνη αυτοκινήτου ξεπέρασε το 100% το 2023, καταδεικνύοντας τον ζημιογόνο χαρακτήρα της κάλυψης αυτής. Η άνοδος του δείκτη οφείλεται τόσο στο αυξημένο κόστος των αποζημιώσεων, όσο και στην αύξηση των προμηθειών και των λοιπών εξόδων διαχείρισης.

Την εικόνα έρχονται να εξομαλύνουν οι λοιπές μη υποχρεωτικές καλύψεις, οι οποίες προωθούνται κατά το δυνατόν από τις ασφαλιστικές εταιρείες, προκειμένου να καταστήσουν το συνολικό συμβόλαιο αυτοκινήτου κερδοφόρο. Συγκεκριμένα ο δείκτης Ζημιών για την αστική ευθύνη αυτοκινήτου έφτασε το 102% το 2023, έναντι 98% το 2022 και 88% το 2021. Αυξημένος εμφανίζεται ο δείκτης Ζημιών και στο σύνολο των Γενικών ασφαλίσεων, καθώς διαμορφώθηκε σε 55% το 2023, έναντι 46% το 2022 και 42% το 2021.