Skip to content

Τα χρήματα δεν φυτρώνουν στα δέντρα

Μια φράση που όλοι γνωρίζουμε και που υπονοεί ότι τα χρήματα δύσκολα αποκτώνται και για αυτό πρέπει να τα διαχειριζόμαστε με σύνεση. Ωστόσο, η διαχείριση των οικονομικών στο σύγχρονο κόσμο είναι αρκετά πολύπλοκη.

Ρεπορτάζ: Χριστίνα Μωράκη

Τη ζωή μας καθορίζουν, χωρίς υπερβολή, έννοιες για τις οποίες οι περισσότεροι από μας, δεν έχουμε ιδέα. Δεν αντιλαμβανόμαστε ούτε τι σημαίνουν, ούτε πόσο σημαντικές είναι για την καθημερινότητά μας.

“Οι πολιτικοί εκμεταλλεύονται την οικονομική αγραμματοσύνη”: Γουόλτερ Εντ. Γουίλιαμς, Αμερικανός Οικονομολόγος

Η άγνοια αυτή περί των οικονομικών, παγκοσμίως γνωστή ως “οικονομικός αναλφαβητισμός” δεν αφορά μόνο τη χώρα μας. Παρότι εμείς οι Έλληνες νιώσαμε στο πετσί μας περισσότερο από άλλους λαούς, τι σημαίνει χρηματοοικονομική κακοδιαχείριση και με την κρίση του Χρηματιστηρίου και με την πρωτοφανή δεκαετή ύφεση που ακολούθησε.

Πλέον το να είναι κάποιος οικονομικά “αγράμματος” είναι σχεδόν τόσο επικίνδυνο όσο και το να μην έχει τελειώσει το σχολείο. Η εγκράτεια και η σύνεση είναι η βάση, ωστόσο, χρειάζονται και ειδικές γνώσεις για να μπορεί κανείς να αποφασίζει συνειδητά τι ακριβώς κάνει με τα χρήματά του. Που τα ξοδεύει, που τα τοποθετεί, πόσο δίκαιη ή άδικη είναι η φορολογία που του επιβάλλεται, σε τι χρησιμεύει το τραπεζικό σύστημα, σε τι είδους οικονομικές πολιτικές δίνει την ψήφο του.

Η διεθνής κοινότητα αρχίζει σιγά σιγά να αντιλαμβάνεται το μέγεθος του φαινομένου και να δρα για την καταπολέμησή του. Η Ελλάδα, χάρη στην πρωτοβουλία ενός και μόνο ατόμου, είναι από τις πρώτες χώρες στον κόσμο όπου έχει ιδρυθεί Ινστιτούτο Χρηματοοικονομικού Αλφαβητισμού, αποστολή του οποίου είναι, μέσω ερευνών, σεμιναρίων, διαλέξεων, βιβλίων, να βοηθήσει τους Έλληνες, μικρούς και μεγάλους, να αποκτήσουν καλύτερη αντίληψη των οικονομικών και της διαχείρισης του χρήματος.

Ιδρυτής του Ινστιτούτου είναι ο καθηγητής Χρηματοοικονομικής του Πανεπιστημίου Πειραιά, Νικόλαος Φίλιππος και ένας από τους βασικούς του υποστηρικτές η Interamerican. Ο κ. Φίλιππας, που εκτός από τα οικονομικά φαίνεται ότι αγαπά πολύ και τα παιδιά, ολοκλήρωσε πρόσφατα την έκδοση τριλογίας βιβλίων, για ηλικίες προσχολικές έως και εφηβικές, τα οποία πραγματεύονται μέσα από εύληπτα κείμενα, παραδείγματα και φωτογραφίες, την έννοια του χρήματος από κάθε πλευρά. Τα τρία βιβλία έχουν τους τίτλους, «Αποταμιεύοντας για το μέλλον μας!», «Προγραμματίζοντας για το μέλλον μας!» και «Τα χρήματα δεν φυτρώνουν στα δέντρα» και είναι εξαιρετικό δώρο για μικρούς και μεγάλους.

Γιατί οι «μεγάλοι» πρέπει πρώτα απ’ όλα να αντιληφθούν τη χρησιμότητα της χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης και να την εντάξουν στον εκπαιδευτικό κορμό των παιδιών τους.

Στη χώρα μας η οικονομική χρηματοοικονομική εκπαίδευση πάσχει – είναι ανύπαρκτη σε δημοτικά και λύκεια – στα λύκεια διδάσκεται ως υποενότητα στο μάθημα της κοινωνιολογίας! Εν τούτοις ζούμε σε έναν κόσμο που καθορίζουν τα οικονομικά και η γνώση. Όμως οικονομικός αναλφαβητισμός, υπάρχει ακόμη και στα ίδια τα οικονομικά πανεπιστήμια, όπως χαρακτηριστικά είπε πρόσφατα, ο ίδιος ο Πρύτανης του Πανεπιστημίου Πειραιώς, Άγγελος Κόττιος.  Τα πτυχία των οικονομικών προσφέρουν εξειδικευμένη εκπαίδευση χωρίς να προηγηθεί η βασική εκπαίδευση των οικονομικών, οι φοιτητές πηγαίνουν «κατευθείαν στην εξειδίκευση χωρίς να γνωρίζουν το όλον», ενώ και τα βιβλία σε μεγάλο βαθμό είναι αναχρονιστικά και δεν ανταποκρίνονται στις σύγχρονες οικονομικές πραγματικότητες. Τα οικονομικά συνδέονται άμεσα με τις εκάστοτε κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες, συστήματα και αντιλήψεις,  με την ιστορία, με την ιστορία επιστημών όπως η φιλοσοφία, η κοινωνιολογία, και η ψυχολογία. Ωστόσο, ο κλάδος δεν ακολουθεί διεπιστημονική προσέγγιση.

Ευχάριστο είναι το γεγονός ότι το Υπουργείο Παιδείας επανασχεδιάζει αυτή την περίοδο τα προγράμματα σπουδών σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης, ενώ φορείς όπως το Ινστιτούτο μπορούν να συνεισφέρουν ώστε να ενταχθούν βιβλία όπως η τριλογία του Νίκου Φίλιππα, στην οικονομολογική εκπαίδευση των παιδιών.

Η οικονομική κρίση συνδέεται με την οικονομική άγνοια και την αποτυχία των οικονομικών, ως επιστήμη να διεισδύσουν στην κοινωνία. Έχουμε θεοποιήσει τις αγορές, από τη μια, ή το ρόλο του κράτους, από την άλλη, έχοντας παραμελήσει το δικό μας ατομικό ρόλο ο καθένας, τη δική μας ευθύνη, σε όλα αυτά. Για να παίξουμε το ρόλο μας, όμως, πρέπει πρώτα να τον μάθουμε.

[box]Φασούλι το Φασούλι

Η έκδοση του τρίτου βιβλίου του Ν. Φίλιππα παρουσιάστηκε την περασμένη εβδομάδα στα κεντρικά γραφεία της Τραπέζης της Ελλάδος παρουσία και του Διοικητή Γιάννη Στουρνάρα, του Πρύτανη του ΠΑΠΕΙ Κότιου, και των CEO των δύο μεγάλων υποστηρικτών του Ινστιτούτου, του Γιάννη Καντώρου από την Interamerican και του Κρις Αίσωπου, CEO Alpha Trust. Η παρουσίαση έγινε την Παγκόσμια Ημέρα Αποταμίευσης (31/10).

Στιγμιότυπα από την παρουσίαση του βιβλίου του Νίκου Φίλιππα “Τα χρήματα δεν φυτρώνουν στα δέντρα” την Πέμπτη 31 Οκτωβρίου στην αίθουσα Τύπου της ΤτΕ. Από αριστερά ο δημοσιογράφος Γ. Ευγενίδης, ο Νικός Φίλιππας, ο Γιάννης Στουρνάρας, η Όλγα Κεφαλογιάννη, ο Γιάννης Καντώρος, ο Κρίς Αίσωπος και ο Άγγελος Κόττιος.

Και δυστυχώς, παρότι έχει αποδειχθεί ότι η αποταμίευση συνδέεται άμεσα με την οικονομική ανάπτυξη, στη χώρα μας η έννοια αυτή τείνει να εξαφανιστεί και ως λέξη και ως πρακτική. Είμαστε η χώρα με ίσως, το χαμηλότερο δείκτη εθνικής αποταμίευσης, παρότι στο παρελθόν, την περίοδο 1960-1975, όταν η Ελλάδα αναπτύχθηκε και υπερδιπλασίασε ή τριπλασίασε το ΑΕΠ της,  ο δείκτης αποταμίευσης είχε φτάσει το 23% (τώρα είναι στο 10%-15%). Από την άλλη, τα κρατικά συνταξιοδοτικά αποθέματα δεν επαρκούν, το κόστος υγείας αυξάνεται συνεχώς διεθνώς, οι σπουδές παραμένουν δυσανάλογα ακριβές για την πλειονότητα των πολιτών. Ο δεύτερος και τρίτος πυλώνας ασφάλισης είναι στην Ελλάδα, εντυπωσιακά χαμηλός, κάτω από το 1% του ΑΕΠ όταν στη μέση ευρωπαϊκή χώρα το αντίστοιχο νούμερο είναι 45% και στις χώρες με υψηλή ασφαλιστική συνείδηση, 120% του ΑΕΠ. Αυτό αποδεικνύει πόση μικρή σημασία έχει δώσει ο Έλληνας στην έννοια της αποταμίευσης. Όμως, όπως υπέδειξε ο Πρύτανης του ΠΑΠΕΙ, ως χώρα που δεν απορροφούμε διεθνείς αποταμιεύσεις ή επενδύσεις έχουμε ανάγκη την εθνική αποταμίευση προκειμένου να επιβιώσει το εθνικό τραπεζικό μας σύστημα, η εθνική μας κεφαλαιαγορά και άρα, η οικονομία μας.

Ο CEO της Alpha Trust, Κ. Αίσωπος το συνόψισε χαρακτηριστικά: «Μια ψύχραιμη και συστηματική αντιμετώπιση του τεράστιου αυτού προβλήματος μπορεί μεσοπρόθεσμα να αποβεί σωτήρια ώστε ο μέσος πολίτης να δημιουργήσει ένα κεφάλαιο, το οποίο θα μπορέσει να τον απαλλάξει κάπως από αγωνίες και άγχη που κάνουν τη ζωή δυσάρεστη και ενίοτε αφόρητη. Η συστηματική αποταμίευση, έστω και μικρή, με την εποπτεία και ευθύνη επαγγελματιών σε δοκιμασμένα εργαλεία, είναι αυτή, η οποία σώζει καταστάσεις. Μεγαλώσαμε με το «φασούλι το φασούλι γεμίζει το σακούλι», μεγαλώσαμε με το «μάζευε και ας είναι ρόγες». Αυτά έχουν εξαφανιστεί από τη σημερινή διαβίωση των παιδιών και πρέπει να τους τα ξαναθυμίσουμε και είναι χρυσή ευκαιρία να πάρουμε το βιβλίο αυτό και να τους ξεναγήσουμε στον κόσμο αυτόν».

Το βιβλίο αυτό δίνει ένα μεγάλο έναυσμα στο να ξαναμπεί ο διάλογος μεταξύ γονέων και παιδιών για την αποταμίευση που πρέπει να κάνουν τα παιδιά μας ή εμείς γι’ αυτά. Είπε ο Άγγελος Κόττιος: «Όταν η Ελλάδα αποταμίευε και αναπτυσσόταν, δεν είχε ούτε πακέτα Ντελόρ, δεν είχε ούτε ξένο δανεισμό. Με ίδιες δυνάμεις αναπτυχθήκαμε και αυτό δεν θα πρέπει να το λησμονούμε. Ήμασταν η χώρα – θαύμα στον ΟΟΣΑ. Δεν πρέπει να παραβλέπουμε τις ικανότητες που έχει ο ελληνικός λαός. Συνεπώς, θα πρέπει να ξαναδούμε την έννοια της αποταμίευσης, τη στάση μας έναντι της αποταμίευσης από την παιδική ηλικία. Στη Γερμανία, για παράδειγμα, η αποταμίευση είναι βαθιά χαραγμένη στο κοινωνικό ασυνείδητο, με αποτέλεσμα να αποταμιεύει το 75%-80% του πληθυσμού. Στη χώρα μας αποταμιεύει κάτω από το 15% όχι μόνο λόγω της κρίσης. Και πριν από την κρίση, ζούσαμε πάνω από τις ικανότητες μας – επί δέκα χρόνια περίπου καταναλώναμε κατά μέσο όρο 10% παραπάνω απ’ όσα παράγαμε. Γίναμε μία χώρα υπερβολικά καταναλωτική και αυτό το πληρώσαμε είτε με μεγάλα ελλείμματα είτε με τον υπερδανεισμό».

Ο οικονομικός και ο πολιτικός αναλφαβητισμός μαζί με τον ψηφιακό και περιβαλλοντικό είναι η μεγαλύτερη πρόκληση που θα αντιμετωπίσουμε στο οικονομικό μας σύστημα. Θα πρέπει να τα ξαναδούμε ούτως ώστε να γίνουμε πιο ενημερωμένοι πολίτες, να παίρνουμε καλύτερες αποφάσεις σε ατομικό επίπεδο, σε επίπεδο νοικοκυριού και συνολικά ως χώρα. Οι στάσεις και οι αντιλήψεις των ανθρώπων και ο τρόπος που λειτουργούν, το κατά πόσο γνωρίζουν ή αγνοούν τα χρηματοοικονομικά, σχετίζεται άμεσα με την οικονομική ευημερία, κατέληξε ο Άγγελος Κόττιος. [/box]

*Το βιβλίο του Νίκου Φίλιππα «Τα χρήματα δεν φυτρώνουν στα δέντρα» απευθύνεται σε παιδιά, αλλά και σε ενήλικες. Έχει σε εννέα ενότητες, οι οχτώ ασχολούνται με θεματικά πεδία της οικονομίας, ξεκινάει με την ιστορία του χρήματος, εν συνεχεία με το ρόλο και τη χρησιμότητα των τραπεζών, με τις διαφορές μεταξύ αναγκών και υπηρεσιών, τις διαφορές μεταξύ αναγκών και επιθυμιών, αναλύει τις έννοιες του αποταμιεύω, προγραμματίζω, καταναλώνω, γνωρίζω και το βιβλίο κλείνει με πάρα πολύ ωραίες ερωτήσεις γνώσης, επιβεβαίωσης της γνώσης, με αρκτικόλεξα, σταυρόλεξα κλπ.

Διαβάστε περισσότερα:

1 στους 2 Έλληνες χρηματοοικονομικά αναλφάβητοι

Οικονομική “αγραμματοσύνη”: το παγκόσμιο φαινόμενο και η συνεισφορά της Interamerican

Μαθήματα για ενήλικες από βιβλία για παιδιά

No comment yet, add your voice below!


Add a Comment

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *