Η Ελλάδα θα αρχίσει να ανακάμπτει στα μέσα του καλοκαιριού

Το μέλλον για την οικονομία και την κοινωνία της Ελλάδας συνοψίζει ο Διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος.

Την αρχή του τέλους της πανδημίας σηματοδοτεί το 2021 σύμφωνα με τον Γιάννη Στουρνάρα, Διοικητή της ΤτΕ. Ο Διοικητής προβλέπει «στέρεη ανάκαμψη» στην Ευρώπη από τα μέσα του καλοκαιριού. Ο κ. Στουρνάρας χαρακτήρισε την πανδημία ως τη χειρότερη, εν καιρώ ειρήνης, ύφεση των τελευταίων 100 ετών, σημειώνοντας ότι το παγκόσμιο ΑΕΠ υπέστη ιστορική πτώση.

Τι μέλλει γενέσθαι

Το τέλος της πανδημίας θα διαμορφώσει μια νέα κοινωνική και οικονομική πραγματικότητα. Αναδύεται ένας νέος κόσμος, κατ’ εξοχήν ψηφιακός, στον οποίο η επιστημονική έρευνα, η τεχνολογία και η καινοτομία θα αποτελέσουν τις κινητήριες δυνάμεις της οικονομικής ευημερίας.

Ταυτόχρονα, ως κορυφαίο ζήτημα όχι μόνο για την Ευρώπη αλλά για όλο τον κόσμο θα αναδειχθεί η πτώχευση των επιχειρήσεων, η ανεργία, η κατάργηση πολλών θέσεων εργασίας (εξαιτίας της ψηφιοποίησης) και η αύξηση της φτώχειας  και οι μεγάλες κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες στις κοινωνίες αλλά και μεταξύ κρατών.

Ειδικότερα, η επιστροφή στην ανάπτυξη θα είναι ανομοιογενής, δηλώνει ο κ. Στουρνάρας γιατί αν και η πανδημία έπληξε οριζόντια όλες τις οικονομίες και τους κλάδους παραγωγής, ο οικονομικός και κοινωνικός αντίκτυπος είναι διαφορετικός, καθώς ο τομέας των υπηρεσιών πλήττεται σφοδρότερα από τα περιοριστικά μέτρα και την καθίζηση της ζήτησης, σε σύγκριση με άλλους τομείς, όπως π.χ. η βιομηχανία.

Επίσης, η ανάγκη προστασίας από την πανδημία δημιούργησε νέες τάσεις στην κατανάλωση, στην συμπεριφορά και στη ζήτηση δηλαδή των καταναλωτών, αλλά και στον τρόπο οργάνωσης και λειτουργίας των επιχειρήσεων.

Η τηλεργασία, η τηλεδιάσκεψη, το ηλεκτρονικό εμπόριο, η ζωντανή μετάδοση, η εξ αποστάσεως διδασκαλία, αποτελούν παραδείγματα της αυξημένης διείσδυσης των νέων τεχνολογιών στις οικονομικές και κοινωνικές δομές. Η κρίση της πανδημίας επιτάχυνε επίσης την τάση της ηλεκτρονικής παγκοσμιοποίησης (e-globalisation), με δυνατότητα ανάπτυξης εταιριών λογισμικού σε παγκόσμια κλίμακα χωρίς συγκεκριμένη γεωγραφική εγκατάσταση.

Με δεδομένες αυτές τις νέες τάσεις, οι επιχειρήσεις όλων των κλάδων χρειάζεται επειγόντως να προσαρμοστούν στα νέα είδη της ζήτησης και στους νέους τρόπους λειτουργίας και άσκησης της επιχειρηματικής δραστηριότητας.

Η έλλειψη πρόσβασης ή η άνιση πρόσβαση στην τεχνολογία και στην οικονομία της γνώσης, καθυστερήσεις, ή ακόμη και απροθυμία προσαρμογής θα καθυστερήσουν ή θα αναχαιτίσουν την  ανάπτυξη και θα διευρύνουν τις ανισότητες τόσο μεταξύ χωρών όσο και μεταξύ κλάδων παραγωγής. Χώρες και κλάδοι παραγωγής με μεγαλύτερο βαθμό ενσωμάτωσης των νέων τεχνολογιών και ευκολότερη λειτουργική προσαρμογή θα προσελκύσουν επενδύσεις, θα δημιουργήσουν νέες θέσεις εργασίας και θα ανακάμψουν ταχύτερα.

Η πανδημία επέσπευσε δομικές αλλαγές και στην αγορά εργασίας. Έπληξε βαρύτατα τις πλέον ευάλωτες κατηγορίες εργαζομένων, οι οποίοι απασχολούνται σε κλάδους που στηρίζονται σε φυσική παρουσία και σε τομείς υπηρεσιών διαμεσολαβητικού χαρακτήρα, οι οποίες μπορούν να αντικατασταθούν από τις ψηφιακές τεχνολογίες. Ταυτόχρονα, τομείς που βρίσκονται στην αιχμή της τεχνολογίας παρουσιάζουν ταχύτερη ανάπτυξη έναντι πιο παραδοσιακών τομέων.

Οι αλλαγές στην αγορά εργασίας δρομολογούν αλλαγές στα εκπαιδευτικά συστήματα, με αναπροσανατολισμό των εκπαιδευτικών προγραμμάτων στα νέα είδη της ζήτησης εργασίας. Επιφέρουν επίσης αλλαγές στις πόλεις, καθώς η διάδοση της τηλεργασίας, της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης και της τηλεδιάσκεψης περιορίζει τις μετακινήσεις και αναθεωρείται η μέχρι σήμερα τάση συγκέντρωσης στα αστικά κέντρα.

Η ελληνική οικονομία, ως οικονομία κυρίως υπηρεσιών με μεγάλη συμμετοχή του τουρισμού και του λιανικού εμπορίου, επλήγη βαρύτερα σε σχέση με άλλες χώρες της ΕΕ από τους κραδασμούς στην εξωτερική και εγχώρια ζήτηση. Το 2020 η ύφεση ανήλθε σε 8,2%. Εντούτοις, παρά τις βαρύτατες απώλειες, έδειξε αξιοσημείωτη αντοχή και ικανότητα λειτουργικής προσαρμογής στις νέες συνθήκες. 

Η ελληνική κυβέρνηση έλαβε έγκαιρα αποτελεσματικά μέτρα για να διαφυλάξει την απασχόληση, την επιχειρηματικότητα και την ζήτηση. Τα έκτακτα μέτρα είχαν σημαντικό κόστος για τα δημόσια οικονομικά ωστόσο εμπόδισαν  την ύφεση λόγω πανδημίας να μετατραπεί σε μακροχρόνια οικονομική κρίση. Το ποσοστό της ύφεσης που κατέγραψε η χώρα μας ήταν σημαντικά μικρότερο έναντι των προβλέψεων από διεθνείς και εγχώριους φορείς.

Η ευρωπαϊκή οικονομία ωστόσο θα ανακάμψει από τα μέσα της φετινής χρονιάς και θα συνεχίσει να ανακάμπτει καθ’ όλη τη διάρκεια του επόμενου έτους. Αρκεί να επιταχυνθούν οι εθνικοί εμβολιασμοί ώστε να αρθούν εξ ολοκλήρου οι περιορισμοί και στη συνέχεια, να γίνει ορθή και παραγωγική χρήση της χρηματοδότησης που θα προσφέρει η Ευρωπαϊκή Ένωση.

Πηγές αβεβαιότητας και κίνδυνοι

-Οι καθυστερήσεις στην παραγωγή και διάθεση των εμβολίων εγκυμονούν το μεγαλύτερο κίνδυνο. Όσο συντομότερα γίνουν οι εμβολιασμοί, τόσο ταχύτερα θα διαφυλαχθεί η υγειονομική ασφάλεια και θα επανέλθουν οι οικονομίες σε κανονική λειτουργία.

-Με το πέρας της πανδημίας, η ελληνική οικονομία έχει να αντιμετωπίσει δύο σημαντικούς κινδύνους: την εμφάνιση ενός μεγάλου αριθμού πτωχεύσεων μη βιώσιμων επιχειρήσεων και την κατάργηση πολλών θέσεων εργασίας, κυρίως σε υπηρεσίες διαμεσολαβητικού χαρακτήρα και σε κλάδους εντάσεως εργασίας χαμηλής εξειδίκευσης.

-Τα ακραία καιρικά φαινόμενα θα συνεχίσουν να αυξάνονται για αυτό και εξελίσσεται σε πρωτεύον ζήτημα η διαχείριση των κινδύνων που απορρέουν από αυτά.

Το στοίχημα επομένως της οικονομικής πολιτικής είναι:

• Αποτελεσματική αξιοποίηση των ευρωπαϊκών κονδυλίων.
• Οριστική και ολιστική αντιμετώπιση του προβλήματος των ΜΕΔ( μη εξυπηρετούμενων δανείων) και των αναβαλλόμενων φορολογικών απαιτήσεων.
• Ολοκλήρωση της φορολογικής μεταρρύθμισης με γνώμονα την ελάφρυνση των φορολογικών βαρών και τη δικαιότερη κατανομή τους.
• Αναδιάρθρωση των δημόσιων δαπανών με έμφαση στις παραγωγικές δαπάνες.
• Αύξηση των δημόσιων επενδύσεων.
• Ολοκλήρωση του ψηφιακού μετασχηματισμού της οικονομίας και κοινωνίας.
• Προστασία από μελλοντικές μολυσματικές ασθένειες και αντιμετώπιση των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής.

Με λίγα λόγια μετά την πανδημία, η Ελλάδα, μέσα από συνεκτικές πολιτικές και στρατηγικές, θα πρέπει να κατορθώσει να εισέλθει σε στέρεη αναπτυξιακή τροχιά, εκμεταλλευόμενη στο έπακρο τη μοναδική ευκαιρία που της παρέχει η συντονισμένη κοινή δράση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της ΕΚΤ, ώστε να ανακτήσει γρήγορα τις οικονομικές απώλειες και να αντιμετωπίσει οριστικά τις χρόνιες διαρθρωτικές παθογένειες.