Skip to content

Ιδού η πρόταση που μπορεί ν’ αλλάξει την Ελλάδα

Σε συνέχεια του άρθρου “Γιατί δεν λύνεται το Συνταξιοδοτικό στην Ελλάδα” , το οποίο διαβάστηκε και διαδόθηκε ευρέως, παρουσιάζουμε σήμερα με απλά λόγια την πρόταση της ομάδας του Πανεπιστημίου Πειραιά*, με επικεφαλής τον Μιλτιάδη Νεκτάριο, που δίνει μια εντυπωσιακά βιώσιμη λύση σε ένα από τα μεγαλύτερα αδιέξοδα που αντιμετωπίζει η χώρα.

Κείμενο: Χριστίνα Μωράκη

Ένας συνδυασμός παραγόντων και αναβλητικότητας έφερε το συνταξιοδοτικό στην κατάσταση που είναι σήμερα:

  • Οι εκ γενετής υψηλές παροχές (οι κυβερνήσεις της μεταπολίτευσης υπόσχονταν αναπλήρωση της τάξεως του 100% όταν ακόμη και στα πιο ευημερούντα κράτη οι κρατικές συντάξεις φτάνουν ένα 50% – 55% αναπλήρωσης).
  • Η κατάχρηση του καθεστώτος πρόωρης συνταξιοδότησης – η ηλικία που πολλοί βγήκαν στη σύνταξη από το 1980 και έπειτα, έφτασε να αποτελεί “ανέκδοτο”, στις παρέες της εποχής.
  • Τα δεκάδες διαφορετικά ασφαλιστικά ταμεία – 100 στο σύνολο όπως ειπώθηκε στο Συνέδριο, τα οποία δυσκόλευαν τον έλεγχο και διευκόλυναν την εισφοροδιαφυγή, που έφτασε σε ποσοστά 20%-30%.

Παράλληλα, η κοινωνική διάσταση της κρατικής σύνταξης για κάποιο περίεργο λόγο ταυτίστηκε αποκλειστικά με το διανεμητικό σύστημα και την περίφημη “αλληλεγγύη των γενεών”, εις βάρος του κεφαλαιοποιητικού και της  δυνατότητας σύμπραξης των δύο. Αποτέλεσμα οι Κυβερνήσεις, φοβούμενες το πολιτικό κόστος, να μην παρεμβαίνουν δυναμικά για να αναστρέψουν αυτό που διαγράφονταν στον ορίζοντα.

Εν τω μεταξύ η κοινωνία άλλαξε. Το φαινόμενο της γήρανσης του πληθυσμού άρχισε να πιέζει ακόμη περισσότερο το ήδη προβληματικό σύστημα τις τελευταίες δεκαετίες, μέχρι που, το ξέσπασμα της κρίσης το 2009 του έδωσε την χαριστική βολή.

Η αύξηση των συνταξιούχων με την ταυτόχρονη μείωση των εργαζομένων λόγω ανεργίας, η αδυναμία καταβολής των εισφορών από τους πολίτες, η κακή διαχείριση των αποθεματικών, (μια με τα χαμηλά επιτόκια της ΤτΕ, μια με την κρίση του Χρηματιστηρίου), το κούρεμα των ομολόγων, η εισφοροδιαφυγή, όλα συνέβαλαν στο να αδειάσουν τα ασφαλιστικά ταμεία τα οποία το κράτος αναγκαστικά επιχορηγεί με 17 δις ετησίως. Την περίοδο 2000-2015 συνολικά κατέβαλε  220 δισεκατομμύρια ευρώ. Και αυτό το ποσό θα ήταν κατά δεκάδες δις μεγαλύτερο αν δεν είχαν βάλει όρια τα μνημόνια.

Οι καθηγητές ΠαΠει Μ. Νεκτάριος και Πλ. Τήνιος παρουσιάζουν την πρότασή τους για επίλυση του συνταξιοδοτικού
Οι καθηγητές ΠαΠει Μ. Νεκτάριος και Πλ. Τήνιος παρουσιάζουν την πρότασή τους για επίλυση του συνταξιοδοτικού

Σήμερα, λίγοι ίσως από εμάς έχουν συνειδητοποιήσει αυτό που και το ΔΝΤ και η ΕΕ, δηλαδή οι δανειστές μας, γνωρίζουν πολύ καλά:

Ότι παράλληλα με το επίσημο χρέος, η Ελλάδα επιβαρύνεται και από ένα άλλο, υψηλότερο και αφανές: αυτό για την εξυπηρέτηση των συντάξεων. Μέχρι το 2065 υπολογίζεται ότι το έλλειμμα των ασφαλιστικών ταμείων θα έχει φτάσει τα 470 εκατομμύρια ευρώ.

Γεγονός που και δυσχεραίνει την διαπραγματευτική της θέση με τους “ξένους” αλλά και απομακρύνει ακόμη περισσότερο την προοπτική για επαναφορά σε τροχιά ανάπτυξης.

Όπως πολύ χαρακτηριστικά είπε ο Μιλτιάδης Νεκτάριος, “δεν υπάρχει άλλη χώρα στον κόσμο που να έχει κρατήσει όλο το βάρος του συστήματος συντάξεων πάνω στο κράτος και στον κρατικό προϋπολογισμό.”

Το 10% του κρατικού προϋπολογισμού, που απορροφάται για την πληρωμή των συντάξεων αποτελεί παγκόσμιο ελληνικό ρεκόρ ενώ και οι ελληνικές εισφορές του 27%, είναι οι υψηλότερες σε όλο τον ανεπτυγμένο κόσμο (παρότι και πάλι δεν φτάνουν).

Τι προτείνεται λοιπόν; Η παρακάτω μελέτη, έχει τεθεί υπόψιν και της Κυβέρνησης (στην Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων του 2015) αλλά και διεθνών παραγόντων (το 2016 μέσω του think tank “Το Δικτυο” με επικεφαλής την Άννα Διαμαντοπούλου). Έχει βασιστεί σε διεθνή μακροοικονομικά μοντέλα και σε πληθυσμιακές προβλέψεις που έχει πραγματοποιήσει η Eurostat και φυσικά, στη διεθνή τεχνογνωσία και επιτυχημένες πρακτικές. Πρόκειται για ένα δοκιμασμένο σενάριο.

Πιο συγκεκριμένα, προτείνεται η σύμπραξη πρώτου και δεύτερου πυλώνα με τον εξής τρόπο:

Πρώτος πυλώνας

Εισφορές 10% (αντί για 20% – 3,33% εργαζόμενος και 6,67% εργοδότης) για την κύρια, εγγυημένη κρατική σύνταξη –  προσφέρουν ποσοστό αναπλήρωσης 27% – 30% περίπου

Εισφορές 6% στην επικουρική σύνταξη – ποσοστό αναπλήρωσης 26% περίπου

Το ποσοστό βασίζεται σε πρόγραμμα επενδύσεων της συσσώρευσης των αποθεματικών. Οι εισφορές διοχετεύονται σε ατομικούς λογαριασμούς και την επένδυσή τους η ΕΔΑΚ των ασφαλιστικών οργανισμών.  Με μια απόδοση κεφαλαίου της τάξεως του 2%-3% απο σήμερα ως τα μέσα της επόμενης δεκαετίας συγκεντρώνεται  κεφάλαιο ύψους 50 δις, διαθέσιμο για να επενδυθεί στην πραγματική οικονομία.

Δεύτερος πυλώνας

Εισφορές 4%  σε ΤΕΑ (Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης) ποσοστό αναπλήρωσης 20%

Σύνολο εισφορών: 16% με 20%

Ποσοστό αναπλήρωσης: 55% – 75% με μηδέν κρατική χρηματοδότηση

Σήμερα:

Σύνολο εισφορών: 27%

Ποσοστό αναπλήρωσης 56% με κρατική χρηματοδότηση ύψους 7,8% έως 5,5%

Το άνω σύστημα είναι ανάλογο με αυτά που ισχύουν σήμερα στην Δυτική Ευρώπη. Προϋποθέται μια καλή λειτουργία της οικονομίας ωστόσο για να μην δημιουργείται έλειμμα στη χρηματοδότηση των κρατικών συντάξεων είτε λόγω οικονομικών είτε λόγω δημογραφικών  παραγόντων, θεσπίζονται “αυτόματοι σταθεροποιητές”, δηλαδή  όροι αναπροσαρμογής σε όρια ηλικίας και παροχές, ώστε το σύστημα να υποστηρίζεται εσωτερικά, χωρίς να χρειάζονται επιπλέον πόροι. Βεβαίως η προσαρμογή στην πορεία της οικονομίας δεν είναι πάντοτε προς τα κάτω:

Αν προκύπτουν πλεονάσματα οι παροχές μπορούν να αυξάνονται.

Είναι απίστευτο, όμως αληθινό:

Η συγκεκριμένη πρόταση πετυχαίνει ποσοστό αναπλήρωσης 75% με λιγότερες εισφορές και μηδέν κρατική χρηματοδότηση.

Προϋποθέσεις λειτουργίας του συστήματος

Ο συνδυασμός διανεμητικού – κεφαλαιοποιητικού συστήματος έχει πολλά ωφέλη και προνόμια, δεν μπορεί όμως να γίνει από τη μια μέρα στην άλλη.

Η συγκεκριμένη πρόταση θέτει μια περίοδο μετάβασης, από σήμερα έως το 2045, κατά τη διάρκεια της οποίας, θα χρειαστεί μια κρατική χρηματοδότηση ύψους 1,5%, κυρίως λόγω της μείωσης των εισφορών από 20% σε 10%. Το ποσοστό αυτό θα μπορούσε να προκύψει και από τον περιορισμό ή και την κατάργηση της πρόωρης συνταξιοδότησης (σήμερα μισό εκατομμύριο έλληνες σε καθεστώς πρόωρης συνταξιοδότησης λαμβάνουν συνολικά 6 δις ευρώ)

Επίσης, δεν μπορεί να γίνει χωρίς μια γενιά να επιβαρυνθεί διπλά, δηλαδή να πληρώσει και για το παλιό και για το νέο σύστημα.

Για το λόγο αυτό η συγκεκριμένη πρόταση είναι μια πρόταση που διαφυλάσσει τα σημερινά δεδομένα για τους παλαιούς (πριν το 1993) ασφαλισμένους και εξασφαλίζει τα μέλλον για τους νέους (μετά το 1993)  ασφαλισμένους.

Η πρόταση του ΠΑΠΕΙ είναι πρόταση που αφορά το μέλλον.

Για αυτούς που ασφαλίστηκαν για πρώτη φορά πριν το 1993, η παραδοχή είναι ότι η κρατική χρηματοδότηση παραμένει ως έχει, δηλαδή όπως προβλέπουν οι νόμοι, με τις εισφορές και τις συντάξεις που ισχύουν αυτή τη στιγμή. Ωστόσο δεν αυξάνεται περαιτέρω, εκτός πια και αν η κρίση δεν εξομαλυνθεί διόλου. Αν περάσουμε άλλη μια πενταετία ύφεσης τότε είναι σίγουρο ότι οι συντάξεις θα φτάσουν τα επίπεδα των γειτονικών χωρών, μας διαβεβαίωσαν οι ειδικοί στο Συνέδριο.

Η συγκεκριμένη πρόταση ωστόσο, διασφαλίζει ότι αυτό δεν θα συμβεί.

Πώς μπορεί το σύστημα αυτό να βάλει την Ελλάδα σε τροχιά ανάπτυξης;

1) Όπως ειπώθηκε η συνεισφορά του κράτους θα πάψει ολοσχερώς το 2045. Αυτό σημαίνει ότι θα μηδενιστεί το «αφανές χρέος» της Ελλάδας, τα 370 δισεκατομμύρια δηλαδή ασφαλιστικού ελλείμματος που θα συσσωρευτούν μέχρι το 2065 αν τα πράγματα συνεχίσουν ως έχουν.  Αυτή η προοπτική, μπορεί να χρησιμοποιηθεί από την πρώτη μέρα στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τη θέση της Ελλάδας.

2) Η επένδυση των επικουρικών συντάξεων, με ένα επιτόκιο της τάξης του 2%-3% υπολογίζεται ότι μέσα σε μια δεκαετία θα συσσωρεύσει αποθεματικά ύψους 48 δις ευρώ και μέχρι το 2060 αποθεματικά ύψους 600 δις ευρώ. Αυτό αναλογεί με 78% με 80% του ΑΕΠ το 2060. Στην Ευρώπη αυτά συμβαίνουν εδώ και δεκαετίες. Στην Ολλανδία τα ταμεία έχουν αποθεματικά 120% σε σχέση με το ΑΕΠ, η Μεγάλη Βρετανία είναι κοντά στο 100%, η Δανία είναι σε εφάμιλλα νούμερα. Τι σχέση έχουν τα αποθεματικά των ταμείων με την ανάπτυξη; Το γεγονός ότι το κράτος, θα μπορεί να δανείζεται από αυτά. Αυτό σημαίνει «εσωτερικό χρέος» και σε αυτό προσφεύγουν πολλές χώρες, όπως η Ιαπωνία, που έχει υψηλότερο δημόσιο χρέος από εμάς (200% του ΑΕΠ ενώ η Ελλάδα 170% του ΑΕΠ). Το κράτος, αντί να χρωστά στους ξένους, θα  χρωστά στα ασφαλιστικά ταμεία.

3) Η μείωση των εισφορών, παραδοσιακά αυξάνει την απασχόληση ενώ στην περίπτωση της Ελλάδας θα απελευθερώσει μερικά δισεκατομμύρια τα οποία θα αυξήσουν τη ρευστότητα, θα πάνε στις επιχειρήσεις και στους πολίτες, που θα μπορούν έτσι να ξεπληρώσουν τα ασφαλιστικά τους ταμεία, την εφορία, τις τράπεζες

Πρόκειται για μια σειρά από επιδράσεις που συνολικά θα επιφέρουν αυτό που οι καθηγητές αποκάλεσαν «αναπτυξιακό σοκ»

Το παρόν πρόγραμμα μπορεί να επικεντρώνεται στις νέες γενιές, τις οποίες εξασφαλίζει αλλά ταυτόχρονα, μπορεί να εντάξει τη χώρα σε πορεία ανάπτυξης –  γεγονός που θα εξασφαλίσει τα σημερινά επίπεδα συντάξεων στις απερχόμενες γενεές.

Το μόνο που λείπει από την εξίσωση, είναι αυτό που έλειπε πάντα. Η πολιτική συννενόηση:

“Αυτό που δεν κάναμε επί 35 χρόνια στην μεταπολίτευση”, είπε ο κ. Νεκτάριος,  “και είμαστε οι μόνοι στην Ευρώπη που δεν το κάναμε, δηλαδή να πετύχουμε μια συναίνεση για μια βιώσιμη ασφαλιστική μεταρρύθμιση, πιθανόν να είναι τώρα η στιγμή να το κάνουμε. Νομίζω ότι πρέπει όλοι να επιδιώξουμε κάτι τέτοιο ώστε το ασφαλιστικό σύστημα, εκεί που ήτανε το καρκίνωμα της ελληνικής οικονομίας, να γίνει το έναυσμα για την αναπτυξιακή αναγέννηση και ανάπτυξη της χώρας”.

*Τα παραπάνω αποτελούν σύνοψη των όσων παρουσίασαν στο ετήσιο Συνέδριο Αναλογιστών (Μέγαρο Μουσικής 2/12/16) οι Μιλτιάδης Νεκτάριος, Αναπληρωτής Καθηγητής Πανεπιστημίου Πειραιά, Πλάτων Τήνιος, Επίκουρος Καθηγητής Παν. Πειραιά, Γιώργος Συμεωνίδης, Εκτελεστικό Μέλος Εθνικής Λογιστικής Αρχής – Υποψήφιος Διδάκτωρ Παν. Πειραιά. 

1 Comment


Add a Comment

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *