Πολύ μεγάλη συζήτηση γίνεται αυτό τον καιρό σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την ανάγκη ανάπτυξης του θεσμού της Επαγγελματικής Ασφάλισης – ενώ αναμένεται η χορήγηση κινήτρων στα κράτη μέλη.
του Χρήστου Γαβαλά
Η σημασία της Επαγγελματικής Ασφάλισης διαφαίνεται ξεκάθαρα και στην πρόσφατη μελέτη του Mercer CFA Institute-Global Pension Index, σύμφωνα με την οποία οι χώρες που έχουν τα ισχυρότερα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης έχουν ταυτόχρονα πολύ ισχυρό και τον δεύτερο συνταξιοδοτικό πυλώνα (Επαγγελματική Ασφάλιση).
Σε αυτή την αξιολόγηση δεν συμμετέχει η Ελλάδα, ωστόσο για πρώτη φορά γίνεται ξεκάθαρος ο συσχετισμός μεταξύ της ανάπτυξης του πρώτου πυλώνα και του δεύτερου.
Υπό αυτό το πρίσμα, το underwriter.gr επικοινώνησε με τον πλέον αρμόδιο για το ζήτημα στην Ελλάδα, καθηγητή Γαβριήλ Αμίτση που «τρέχει» το Ερευνητικό Εργαστήριο Κοινωνικής Διοίκησης του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής, ούτως ώστε να τεθούν επί τάπητος συγκεκριμένα ζητήματα που άπτονται της ανάπτυξης του θεσμού στη χώρα, παράλληλα με τις απαιτούμενες διευκρινίσεις για το πώς διαχωρίζεται ο δεύτερος πυλώνας από τον πρώτο.
Ακολουθεί αναλυτικά η συνέντευξη του καθηγητή στο underwriter.gr
Κ. καθηγητά, είστε θα έλεγε κανείς ο καθ’ ύλην αρμόδιος για να μας μιλήσετε για θέματα Επαγγελματικής Ασφάλισης έχοντας κάνει χρόνια έρευνα. Μάλιστα, τώρα είστε υπεύθυνος και για το Ερευνητικό Εργαστήριο στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής.
Να ξεκινήσω λέγοντας κ. Γαβαλά ότι θεωρώ ότι σε χώρες που κυρίως το δημόσιο σύστημα συντάξεων είχε και έχει προβλήματα, πρέπει να αναζητούμε πάντα εναλλακτικές επιλογές για την υποστήριξη του εισοδήματος των πολιτών μέσω και των άλλων πυλώνων και κυρίως του δεύτερου.
Το 2019 όταν συζητήθηκε το πεδίο αυτό του εργαστηρίου που αυτή τη στιγμή είναι το μεγαλύτερο στην Ελλάδα εγώ μετά από συζητήσεις και με το υπουργείο Παιδείας έβαλα στο ΦΕΚ στο πεδίο έρευνας και διδασκαλίας το θέμα της επαγγελματικής ασφάλισης. Με βάση το ΦΕΚ είμαστε ο μοναδικός ερευνητικός φορέας πανεπιστημίων που ασχολείται και θεσμικά με την επαγγελματική ασφάλιση και γι’ αυτό έχουμε υπογράψει και τη συμφωνία με την ΕΛΕΤΕΑ. Μελετάμε το φαινόμενο των τριών συνταξιοδοτικών πυλώνων όχι μόνο ως αυτόνομοι καθηγητές αλλά και ως οργανωμένη ερευνητική δομή.
Είμαι από τα ιδρυτικά μέλη του Ευρωπαϊκού Δικτύου Έρευνας για τις επαγγελματικές συντάξεις το οποίο είναι το think tank των ακαδημαϊκών και ερευνητών στην Ευρώπη για την ανάπτυξη του δεύτερου πυλώνα. Το 2021 κάναμε την πρώτη παγκόσμια μελέτη για τα εθνικά συστήματα του 2ου πυλώνα.
Έχετε μιλήσει για υπολειμματική εφαρμογή στην Ελλάδα του μοντέλου τριών συνταξιοδοτικών πυλώνων στο παρελθόν – πλέον έχει εισαχθεί το κεφαλαιοποιητικό σύστημα για τις επικουρικές συντάξεις. Πώς το βλέπετε σαν βήμα και πού πρέπει κατά την κρίση σας να εστιάσει πλέον η ελληνική πολιτεία, ενόψει και των προεκλογικών εξαγγελιών των κομμάτων;
Τα κριτήρια με τα οποία εγώ προσεγγίζω την υπολειμματική εφαρμογή στην οποία αναφέρεσαι είναι πρώτον με την εθνική νομοθεσία. Αναφορικά με τον 2ο και 3ο πυλώνα, η Ελλάδα εφαρμόζει δηλαδή νομοθεσία της ΕΕ, δεν έχει υιοθετήσει κάποιο δικό της πλαίσιο.
Το δεύτερο είναι το ποσοστό των καλυπτομένων από κάθε πυλώνα, όπου έχουμε μια μονοπωλιακή κάλυψη προφανώς του πρώτου πυλώνα και πολύ περιθωριακά ποσοστά κάλυψης από τον 2ο και τον 3ο. Το τρίτο κριτήριο -που είναι μακροοικονομικό- είναι το ύψος των αποθεματικών που διαχειρίζεται κάθε πυλώνας.
Και εδώ στον 2ο και 3ο πυλώνα έχουμε λιγότερα αποθεματικά σε σχέση με άλλα κράτη – μέλη. Το ζήτημα που βάζετε για το κεφαλαιοποιητικό σύστημα των επικουρικών συντάξεων είναι ενδιαφέρον, αλλά αυτές παραμένουν πρώτος πυλώνας. Κάποιοι λένε ότι είναι δεύτερος, αλλά το θέμα έχει λυθεί από την ευρωπαϊκή νομοθεσία καθώς ορίζεται επακριβώς τί θεωρείται 2ος πυλώνας και αξιολογεί την εθνική νομοθεσία με τις οδηγίες της.
Η εισαγωγή του ΤΕΚΑ ενισχύει τον πρώτο πυλώνα δηλαδή και προφανώς υποβαθμίζει τον δεύτερο. Είναι όμως απαραίτητη για ποιο λόγο; Γιατί το σύστημα της επικουρικής ασφάλισης στην Ελλάδα αφορά σε μεγάλες κατηγορίες πληθυσμού που δεν είχαν πρόσβαση σε επικουρική ασφάλιση του πρώτου πυλώνα. Οπότε αυτό τώρα καλύπτεται καθώς όλοι οι εργαζόμενοι εισάγονται και στο δεύτερο κομμάτι του πρώτου πυλώνα.
Μπορείτε να μας μιλήσετε περισσότερο για την επαγγελματική Ασφάλιση για την οποία έχει πει ότι πρέπει να θεωρηθεί ως ένας αυτόνομος χρηματοπιστωτικός πυλώνας κάλυψης των πολιτών σε περίπτωση εμφάνισης κινδύνων. Πώς θα μπορούσε κάτι τέτοιο να υλοποιηθεί στην πράξη περισσότερο και να αποτελέσει εργαλείο προώθησης βιώσιμων πολιτικών στην Ελλάδα;
Το θέμα είναι να ξεχωρίσουμε τι είναι θεσμικά η επαγγελματική ασφάλιση. Προφανώς δεν είναι κάλυψη του κοινωνικού δικαιώματος στην ασφάλιση. Είναι μια χρηματοπιστωτική επένδυση, γι’ αυτό και η Κομισιόν την έχει εντάξει στο πεδίο της οικονομίας και της ανάπτυξης της Ενιαίας Αγοράς.
Αυτό σημαίνει ότι οργανωτικά η επαγγελματική ασφάλιση δεν προωθείται από τη Γενική Διεύθυνση Απασχόλησης και Κοινωνικής Προστασίας αλλά από τη Γενική Διεύθυνση Αγοράς. Αυτό δεν είναι κατανοητό στην Ελλάδα, γι’ αυτό και επιμένω ότι μιλάμε για χρηματοπιστωτικό πυλώνα. Οι προτεραιότητες είναι να καλυφθούν συγκεκριμένοι κίνδυνοι. Ποιοι κίνδυνοι καλύπτονται στα άλλα περισσότερο αναπτυγμένοι κράτη; Ο κίνδυνος της ασθένειας και ο κίνδυνος αποχώρησης από την αγορά εργασίας λόγω γήρατος.
Πώς καλύπτονται; Με ένα μείγμα εφάπαξ και μηνιαίων περιοδικών παροχών. Στην Ελλάδα όμως οι κίνδυνοι καλύπτονται μόνο με χορήγηση εφάπαξ παροχών. Οι μηνιαίες παροχές έχουν προφανώς πολύ μεγάλο ενδιαφέρον, αλλά αυτό δεν έχει υιοθετηθεί στην Ελλάδα.
Οι βιώσιμες πολιτικές πρέπει πάντως να οριοθετούνται μόνο σε σχέση με τον πρώτο πυλώνα, διότι η βιωσιμότητα των συνταξιοδοτικών συστημάτων είναι κάτι που πρέπει να εξασφαλίζεται από το κράτος.
Στον 2ο και 3ο πυλώνα, η βιωσιμότητα εξασφαλίζεται από την αγορά και τους κοινωνικούς εταίρους. Επομένως η κύρια λειτουργία του δεύτερου πυλώνα είναι η αύξηση των επενδύσεων των κοινωνικών εταίρων ή των ενδιαφερομένων εργαζομένων για την κάλυψη συγκεκριμένων κινδύνων.
Και προφανώς αυτό θα έχει πάντα μια συμπληρωματική λειτουργία σε σχέση με την υποχρεωτική τους κάλυψη από τον πρώτο πυλώνα. Ούτως ή άλλως, οι οδηγίες της Κομισιόν επιτρέπουν στα κράτη μέλη να θέτουν τέτοιες προϋποθέσεις, που στο τέλος η ένταξη στον δεύτερο πυλώνα δεν είναι υποχρεωτική.
Υπάρχουν όμως και κράτη όπως η Δανία και η Ολλανδία που έχουν νομοθετήσει με εθνικά μέτρα την υποχρεωτική ένταξη των εργαζομένων στον δεύτερο πυλώνα.
Τί συμβαίνει στην Ελλάδα τότε και ποιοί είναι οι λόγοι που ενδεχομένως εμποδίζουν τις περισσότερες εισηγμένες εταιρείες να επενδύσουν στη δημιουργία ΤΕΚΑ; Και τί πρέπει να περιμένουμε ενόψει των εκλογών;
Από τη στιγμή που η Ελλάδα έχει θέσει ως βασικό συστατικό της ανάπτυξης του δεύτερου πυλώνα τον μη υποχρεωτικό του χαρακτήρα, έχει αυτομάτως υπονομεύσει και τις προϋποθέσεις ανάπτυξής του. Είναι μεγάλη συζήτηση βέβαια εάν θα μπορούσε η ελληνική οικονομία να διαχειριστεί υποχρεωτική καταβολή εισφορών και στον δεύτερο πυλώνα και κυρίως οι εργοδότες.
Επίσης, αν δούμε τους φορείς που έχουν προχωρήσει στην ίδρυση ταμείων επαγγελματικής ασφάλισης, βλέπουμε με μεγάλο ενδιαφέρον ότι μόνο πολύ πρόσφατα οι μεγάλοι παίκτες αποφάσισαν να επενδύσουν στον θεσμό, και ως μεγάλους παίκτες εγώ θεωρώ τις συστημικές τράπεζες.
Όσο για το ποιοι είναι οι λόγοι, ίσως είναι η χαμηλή αναγνωρισιμότητα του θεσμού, ίσως η φοβία για το πώς θα μεταχειριστεί η Πολιτεία τον θεσμό στο μέλλον, ίσως ακόμα και η υπερβολική τους εισφοροδότηση από τον πρώτο πυλώνα. Θεωρώ ότι από τη στιγμή που έχουν μπει στο παιχνίδι οι τράπεζες, ανάλογα με το πώς θα πράξουν αυτές θα επηρεαστούν και άλλοι εισηγμένοι.
Ενόψει των εκλογών, έχει ενδιαφέρον να δούμε εάν έστω και ένα κόμμα θα βάλει κάτι στο προεκλογικό του πρόγραμμα για τον 2ο πυλώνα. Στα προηγούμενα προγράμματα δεν είχαμε δει κάτι.
Η δική μου εισήγηση που απηχεί και την εισήγηση του εργαστηρίου είναι ότι πρέπει η ελληνική κυβέρνηση και συγκεκριμένα ο φορέας της κεντρικής διοίκησης που θα αναλάβει την ανάπτυξη του πυλώνα να προχωρήσει άμεσα και στην εκπόνηση ενός κειμένου διαβούλευσης για την ανάπτυξη του δεύτερου πυλώνα.
Αυτό το κείμενο πρέπει να αποτελέσει αντικείμενο ευρείας διαβούλευσης και να καταλήξει στην πρώτη Εθνική Στρατηγική του ελληνικού κράτους για την επαγγελματική ασφάλιση. Εκεί θα πρέπει να καλυφθούν οι απαιτήσεις θεσμικής, οργανωτικής και χρηματοδοτικής υποστήριξης του πυλώνας. Μιλάω για τον φορέα γιατί η άποψή μου είναι ότι δεν πρέπει να περιμένουμε πρωτοβουλίες από το υπουργείο Εργασίας, αλλά να δούμε και τον ρόλο του υπουργείου Ανάπτυξης, καθώς όπως είπαμε υπερισχύει η χρηματοπιστωτική επένδυση και όχι η προσφορά κοινωνικού αγαθού.
Αν δεν γίνει αυτό, αν δεν υπάρξει δηλαδή δέσμευση εθνικής στρατηγικής πολύ φοβάμαι ότι θα εξακολουθήσει ο φορέας να υποστηρίζεται μόνο από τα ΤΕΑ που έχουν ιδρυθεί και από τις λίγες εισηγμένες που για δικούς τους λόγους θα θέλουν να επενδύσουν στο μέλλον. Άρα δεν θα υπάρχει οργανωμένη παρέμβαση της πολιτείας. Η πολιτεία μόνο θα ρυθμίζει αλλά δεν θα προωθεί την ανάπτυξη του θεσμού.
Είδα για παράδειγμα ότι έγινε μια συζήτηση να φορολογηθούν οι εφάπαξ παροχές των ΤΕΑ. Προφανώς αν θεσμοθετηθεί κάτι τέτοιο σημαίνει ότι αποδυναμώνεται ένα βασικό κίνητρο ανάδειξης του θεσμού που είναι ότι δεν φορολογούνται παροχές. Πρέπει να δούμε εάν το κράτος δίνει κίνητρα ή διατηρεί ή καταργεί υφιστάμενα. Είναι της μόδας οι εθνικές στρατηγικές αλλά πρέπει να επιτρέψει σε όσους διαβουλευτούν να κατανοήσουν και ποια είναι η στρατηγική του κράτους, αυτή τη στιγμή υπάρχουν μόνο οι κοινοτικές οδηγίες και όχι εθνική στρατηγική. Ο θεσμός λοιπόν της επαγγελματικής ασφάλισης σε αντίθεση με την κοινωνική, διέπεται από το κοινοτικό κεκτημένο και όχι το εθνικό.
No comment yet, add your voice below!