Ταμείο Προσωπικού των Ασφαλιστικών: Η πραγματικότητα χτυπά την πόρτα

Από την Χριστίνα Μωράκη

Την κατάσταση στα χέρια της φαίνεται ότι αποφάσισε να πάρει η Ένωση Ασφαλιστικών Εταιρειών και χθες, σε έκτακτη συνέντευξη Τύπου, έδωσε τελεσίγραφο 7 ημερών όσον αφορά στη τύχη του επικουρικού ταμείου ασφάλισης του προσωπικού ασφαλιστικών εταιρειών (ΤΕΑ – ΕΑΠΑΕ )

Τύχη η οποία αφορά επικουρικές συντάξεις χιλιάδων εργαζομένων και συνταξιούχων – περίπου 20.000 στο σύνολό τους.

Τύχη η οποία συζητείται εκτενώς εδώ και ένα χρόνο, χωρίς αποτέλεσμα.

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή.

Το ταμείο ιδρύθηκε το 1942 και μέχρι το 2012 είχε μια λαμπρή πορεία, με γερές εισφορές επί του τζίρου των εταιρειών, συγκεκριμένα το 1% της παραγωγής της κάθε μίας. Τα προνόμια ήταν μεγάλα και οι παροχές υψηλές, με μικρή επιβάρυνση των μελών – οι εργαζόμενοι κατέβαλαν εισφορά 3% επί της αμοιβής τους.

Τα επικουρικά ταμεία άλλωστε γεννήθηκαν προπολεμικά και η πορεία τους σηματοδοτούνταν πάντα από ισχυρές συνδικαλιστικές διεκδικήσεις.

Στο ταμείο των ασφαλιστικών υπαλλήλων η εισφορά των εργοδοτών αντιστοιχούσε στο 90% των εσόδων.

Έτσι έφτασε στο σημείο το 2012 να έχει αποθεματικά ύψους 1 δις ευρώ.

Τότε, με το γνωστό PSI, δηλαδή το κούρεμα των ομολόγων του ελληνικού δημοσίου, έχασε περίπου το μισό ενεργητικό του, δηλαδή περί τα 500 εκατομμύρια ευρώ.

Ταυτόχρονα, με κυβερνητικές αποφάσεις και υπό τις επιταγές της ΕΕ για μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού, το ταμείο μετατράπηκε από Επικουρικό σε «Επαγγελματικό» και το 2013 ανεξαρτητοποιήθηκε πλήρως, επιλέγοντας καθεστώς αυτοδιαχείρισης, χάνοντας την όποια κρατική ενίσχυση αλλά και πολλά μέλη του, τα οποία φοβήθηκαν την μετατροπή του σε ιδιωτικό οργανισμό και αποχώρησαν.

Λίγο αργότερα, το 2014 η Κυβέρνηση έδωσε το τελικό χτύπημα, αποφασίζοντας το απίστευτο, αλλά αναμενόμενο των καιρών: από το 2015 να καταργηθεί η υποχρεωτική εισφορά των εργοδοτών στα επαγγελματικά ταμεία και να αφεθεί στη διακριτική τους ευχέρεια. Οι εισφορές των ασφαλιστικών εταιρειών θεωρούνται πλέον από το νόμο όχι υποχρέωση αλλά «κοινωνικός πόρος» που αν μπορούν τον εξασφαλίζουν οι εργαζόμενοι, αν δεν μπορούν, ψάχνουν να βρουν άλλο τρόπο επιβίωσης του ταμείου τους…

Έτσι το ΕΠΕΑ έμεινε κυριολεκτικά ξεκρέμαστο, με το 90% της χρηματοδότησής του μετέωρο (τότε οι ετήσιες εισφορές έφταναν τα 50 εκ ευρώ) και αφημένο στην καλή θέληση των εταιρειών…

Η Ένωση Ασφαλιστικών Εταιρειών πήρε βεβαίως την απόφαση να συνεχίσει να χρηματοδοτεί το ταμείο, κάτι που όπως έχει δηλώσει ήταν και είναι όχι μόνο επιθυμία της, αλλά και ηθική της υποχρέωση απέναντι και στους ήδη συνταξιούχους και στους εργαζόμενούς της..

Ταυτόχρονα όμως, έθεσε κάποιες προϋποθέσεις, απαίτησε δηλαδή κάποιες – γενναίες – μετατροπές και στην χρηματοδότηση και στην διακυβέρνησή του, μπαίνοντας εδώ και ένα χρόνο σε ανοιχτή αντιπαράθεση με την Διοίκηση του ταμείου, στην οποία πλειοψηφούν εκπρόσωποι των εργαζομένων.

Χθες και μετά από ένα χρόνο διαπραγματεύσεων, η Ένωση κατέθεσε την τελική της πρόταση, η οποία έχει ως εξής:

• Ετήσιες εισφορές έως 11% επί της μισθοδοσίας, με βάση το ανακεφαλαιοποιητικό μοντέλο και εγγύηση δεκαετίας

• Έλεγχο διοίκησης του ταμείου από τους εργαζόμενους αλλά αποφάσεις με αυξημένη πλειοψηφία όσον αφορά στις επενδυτικές επιλογές

Πρότεινε ακόμη η περιουσία των 500 εκ ευρώ να διανεμηθεί με τρόπο τεχνικά σωστό και από εκεί και πέρα, να συνεχίσει το ταμείο υπό τις νέες συνθήκες.

Οι εκπρόσωποι των εργαζομένων θεωρούν ότι το 11% δεν είναι αρκετά υψηλό ώστε να εξασφαλίζει τις συντάξεις και την βιωσιμότητα του ταμείου σε βάθος χρόνου, πράγματα που με τη σειρά τους θεωρούν δική τους ηθική υποχρέωση να επιτύχουν μέσω της τωρινής τους διαπραγμάτευσης.

Η Ένωση ξεκαθάρισε χθες ότι με δεδομένη την οικονομική κρίση, το ύψος των επιτοκίων διεθνώς και άρα την απόδοση των επενδύσεων, και την πτώση του τζίρου της αγοράς (-2 δις από το 2009), η πρότασή της είναι τελική και κάτι παραπάνω από γενναιόδωρη και λογική.

Η αλήθεια είναι ότι οι εισφορές συνυπολογίζονται στο ασφάλιστρο, το οποίο έχει να βολέψει τα συμφέροντα και πολλών άλλων πλευρών: μετόχων, διαμεσολαβητών και πάνω από όλα, των πελατών, οι οποίοι τελικά τις πληρώνουν.

Είναι επίσης αλήθεια ότι με τις προτάσεις της Ένωσης, η μείωση των εισφορών είναι σημαντική ενώ αλλάζει και όλη η φιλοσοφία του ταμείου.

Δηλαδή από αναδιανεμητικό γίνεται ανταποδοτικό: τις εισφορές δεν τις καθορίζει η εξασφάλιση της συμφωνημένης σύνταξης αλλά η σύνταξη καθορίζεται από τις συμφωνημένες σε κάθε περίπτωση, εισφορές.

Δηλαδή κάθε ασφαλισμένος λαμβάνει παροχές ανάλογες με το ύψος των εισφορών που καταβάλει και με την γενικότερη οικονομική κατάσταση του ταμείου – για παράδειγμα, από το πως διαμορφώνουν τα αποθεματικά του οι επενδύσεις.

Αυτό ισχύει στα επαγγελματικά ταμεία σε όλη την Ευρώπη: Οι παροχές εξαρτώνται από τις εισφορές και όχι το αντίθετο, δηλαδή οι εισφορές να διαμορφώνονται προκειμένου να εξασφαλίζουν τις παροχές.

Δυστυχώς όπως αποδείχτηκε, το υπερδύναμο κράτος το οποίο μπορούσε με μαγικό τρόπο να προστατεύει για πάντα τα παιδιά του, είναι στην πραγματικότητα ανίσχυρο, τα άφησε στο δρόμο και δεν μπορεί να εγγυηθεί πλέον τίποτα, διότι υπάγεται στους νόμους των αγορών και της οικονομίας…

Για να το πούμε αλλιώς, το προηγούμενο σύστημα μπορούσε ως ένα βαθμό και εγγυούνταν τις συντάξεις, βασιζόμενο στα κρατικά ταμεία του. Όμως αυτό το σύστημα δεν πέτυχε, έπεσε έξω, το κράτος το απέσυρε και το νέο, «ιδιωτικό» σύστημα, μπορεί να εξασφαλίζει μόνο τις εισφορές, στις οποίες θα πρέπει να προσαρμόζονται οι συντάξεις και οι οποίες εισφορές θα υπόκεινται στους νόμους της αγοράς και την κατάσταση της οικονομίας.

Αυτή είναι η κατάσταση, διεθνώς.

Άρα το ερώτημα είναι τι άλλα περιθώρια υπάρχουν για το ταμείο και τι διαφορετικό θα μπορούσε ή μπορεί, να γίνει.

Αυτή τη στιγμή πάντως η εργοδοτική εισφορά για την κύρια σύνταξη είναι 13,3% επί του μισθού και για τα επαγγελματικά ταμεία του δημοσίου, η εισφορά είναι στο 3,5%.

Ως προς την διακυβέρνηση και τον έλεγχο επί των επενδύσεων, όπως είπαμε από το 2012 η διοίκηση είναι στα χέρια των εργαζομένων – τα προηγούμενα χρόνια δεν είχε κανείς απόλυτη πλειοψηφία. Οι εταιρείες ζητούσαν μέχρι χθες ισόρροπη εκπροσώπηση των τριών πλευρών (εταιρείες, εργαζόμενοι, συνταξιούχοι) αλλά τελικά υποχώρησαν.

Αφήνουν τον έλεγχο στους εργαζόμενους, ζητούν όμως αυξημένη πλειοψηφία σε «θέματα κομβικής σημασίας για την βιωσιμότητα του ταμείου».

Δηλαδή στις επενδύσεις. Η Ένωση ζητά αυξημένη πλειοψηφία στην Επιτροπή που θα αποφασίζει το γενικό επενδυτικό πλαίσιο και πολιτική – αυτό είθισται να συμβαίνει σε οποιονδήποτε οργανισμό και σε όλα τα ταμεία διεθνώς.

Αν έχουν την απόλυτη πλειοψηφία οι εργαζόμενοι λογικό είναι οι εργοδότες, που πληρώνουν το μεγαλύτερο μέρος των εισφορών, να ζητούν να έχουν άποψη στις επενδυτικές επιλογές.

Αυτή τη στιγμή τον έλεγχο των επενδύσεων έχουν αναλάβει τέσσερα εξειδικευμένα στελέχη ασφαλιστικών εταιρειών.

Είναι κατανοητό οι εργαζόμενοι να θέλουν να εξασφαλίσουν τις καλύτερες δυνατές συνθήκες λειτουργίας και συνέχισης του ταμείου, κάτι για το οποίο έχουν παλέψει σκληρά από τότε που ανέλαβαν την διαχείρισή του.

Είναι όμως επίσης κατανοητό οι εταιρείες να θέλουν να προσαρμόσουν τις εισφορές στα νέα δεδομένα ή εν πάσοι περιπτώσει, σε δεδομένα που ανταποκρίνονται στο ευρύτερο πλαίσιο λειτουργίας τους.

Σε κάθε περίπτωση, η λογική που απαιτεί και μεγαλύτερη εισφορά και να μην υπάρχει άποψη στην διαχείριση των χρημάτων, δεν έχει βάση.

Το θέμα είναι να βρεθεί η χρυσή τομή και οι εκπρόσωποι των εργαζομένων να δεχτούν λίγο πιο ρεαλιστικά την κατάσταση, όσο επώδυνη και αν είναι.

Αυτό δεν κάνουμε όλοι ως λαός τα τελευταία χρόνια άλλωστε; Υποχωρήσεις, προσαρμογές και συμβιβασμούς; Παρότι «σημασία έχουν οι άνθρωποι και όχι οι αριθμοί», όπως ακούγαμε συχνά και έχει δηλώσει και ο ΟΑΣΕ, αλλά στην πράξη, αποδείχτηκε περίτρανα το αντίθετο;

Μεγάλο βεβαίως ερώτημα παραμένει αν «βγαίνει» το ταμείο με το παρόν σχέδιο. Η Ένωση εγγυάται την δεκαετία και μπράβο της, μετά όμως τι θα γίνει; Τι θα γίνει σε 15 χρόνια; Αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει διαθέσιμη σαφής απάντηση για μεγαλύτερο βάθος χρόνου όμως δεν υπάρχει και συγκεκριμένος λόγος να πιστεύει κανείς ή να περιμένει ότι δεν θα υπάρξει συνέχεια και πέραν της δεκαετίας – η βιωσιμότητα του ταμείου είναι ο στόχος όλων.

Χθες από την ΕΑΕΕ δόθηκε τελεσίγραφο 7 ημερών για να δεχτούν οι εργαζόμενοι τις άνω προτάσεις αλλιώς θα προχωρήσει αυθαίρετα, όπως μπορεί να κάνει, στα εξής:

1. Θα συνεχίσει την παροχή εισφορών στο υφιστάμενο ταμείο ύψους 3,5%, όπως ισχύει στα κρατικά επικουρικά ταμεία
2. Θα ιδρύσει νέο ταμείο, υπο τους δικούς της όρους οργάνωσης και διακυβέρνησης, με βάση το νόμο περί επαγγελματικών ταμείων και με εισφορές ύψους 4%
3. Θα παραδώσει άλλο ένα 3,5% επί της μισθοδοσίας στους ήδη συνταξιούχους και τους έχοντες ώριμα συνταξιοδοτικά δικαιώματα για να στηρίξει την όποια μείωση δεχτούν στο ΤΕΑ ΕΠΑΕ.

Επι της ουσίας με αυτήν την απόφαση η Ένωση απλά καθιερώνει τα όσα προτείνει στους εργαζόμενους: συνολικές εισφορές ύψους 11% επί μισθοδοσίας, κεφαλαιοποιητικό σύστημα με ατομικούς λογαριασμούς και εξασφάλιση επενδυτικών επιλογών.

Το τελεσίγραφο φαντάζει λίγο αυταρχικό, όμως ο διάλογος κρατάει έναν ολόκληρο χρόνο και πρέπει κάποτε να τελειώσει. Η αδιαλλαξία δεν οδηγεί πουθενά και ούτε είναι λύση η πρόταση για προσωρινή λύση ενός έτους, που επίσης έπεσε στο τραπέζι.