Εξελίξεις στην έρευνα κατά του καρκίνου

Τα τεστ έγκαιρης διάγνωσης πολλαπλών μορφών καρκίνου θα δίνουν την δυνατότητα να διαγνώσουμε και να θεραπεύσουμε πιο έγκαιρα τον καρκίνο

Οι ερευνητές είναι σήμερα ένα βήμα πιο κοντά στο να δημιουργήσουν ένα τεστ έγκαιρου εντοπισμού πολλαπλών μορφών καρκίνου, το οποίο μπορεί να ανιχνεύσει πάνω από 50 μορφές της νόσου, και είναι διαθέσιμο σε επιλεγμένους υποψήφιους: Εκείνους που είναι πάνω από 50 ετών, ασυμπτωματικοί και θεωρούνται υψηλού ρίσκου για τη νόσο. 

Τα αποτελέσματα από την τρίτη και τελική φάση της μελέτης Circulating Cell-free Genome Atlas (CCGA) έχουν δημοσιευτεί στην επιθεώρηση Annals of Oncology. Τα ευρήματα της μελέτης επιβεβαιώνουν ότι η συγκεκριμένη εξέταση είναι αποτελεσματική στον εντοπισμό και την κατηγοριοποίηση του ελεύθερου εμβρυικού DNA (cell-free DNA ή cfDNA), ή υποπροϊόντων όγκου που εναποτίθεται στην κυκλοφορία του αίματος ενός ατόμου με καρκίνο. Η εξέταση μπορεί επίσης να προσδιορίσει το σημείο του αρχικού όγκου, ακόμη και σε ασθενείς χωρίς συμπτώματα καρκίνου. 

Σημαντική μείωση των θανάτων

Ο Eric A. Klein, MD, επικεφαλής της μελέτης δήλωσε πως τα αποτελέσματα αυτά θέτουν τους όρους για ένα νέο τρόπο προληπτικού ελέγχου για τον καρκίνο. “Με τα τεστ έγκαιρης διάγνωσης πολλαπλών μορφών καρκίνου έχουμε την ευκαιρία να διαγνώσουμε και να θεραπεύσουμε πιο έγκαιρα τον καρκίνο. Σε παράλληλη χρήση με άλλες μορφές προληπτικού ελέγχου, το τεστ θα μπορούσε να μειώσει σημαντικά τον αριθμό των θανάτων από καρκίνο“, δηλώνει. Για κάποιες μορφές καρκίνου υψηλής θνητότητας, ανάμεσά τους τον καρκίνο του ήπατος, του παγκρέατος και του οισοφάγου, αυτό είναι το πρώτο διαθέσιμο προληπτικό τεστ. 

Τα βασικά ευρήματα της μελέτης 

Η μελέτη εκτίμησε την απόδοση του τεστ σε δύο ομάδες: άτομα που είχαν ήδη διαγνωστεί με καρκίνο και άτομα χωρίς διάγνωση καρκίνου. Η εξέταση εντόπισε ενδείξεις για πάνω από 50 μορφές καρκίνου και στα τέσσερα στάδια της νόσου. 
•    Η συνολική ευαισθησία της εξέτασης σε είδη και στάδια καρκίνου ήταν 51,5%. Η ευαισθησία αυξανόταν ανάλογα με το στάδιο – όσο πιο προχωρημένη ήταν η νόσος, τόσο πιο ευαίσθητο το τεστ.
•    Το μέσο ποσοστό ευαισθησίας σε καρκίνους σταδίου 1 ως 3 ήταν 67,6% σε 12 προσδιορισμένες μορφές καρκίνου (πρωκτού, κύστης, εντέρου, οισοφάγου, στομάχου, κεφαλής και τραχήλου, ήπατος και χοληδόχου κύστης, πνευμόνων, λέμφωμα, ωοθηκών, παγκρέατος και καρκίνοι που σχετίζονται με λευκά κύτταρα), που αντιστοιχεί για περίπου τα δύο τρίτα των θανάτων από καρκίνο στις ΗΠΑ. 
•    Η ακρίβεια των αποτελεσμάτων της εξέτασης ήταν 99,5% που σημαίνει ότι τα ψευδώς θετικά αποτελέσματα ήταν μόνο στο 0,5% όσων εξετάστηκαν.
•    Στο 88,7% των περιπτώσεων, η εξέταση διέγνωσε ορθώς τον ιστό στον οποίο βρισκόταν ο καρκίνος, κάτι που θα μπορούσε να συμβάλει στη μείωση του χρόνου διάγνωσης και να επιτρέψει στους γιατρούς να παράσχουν θεραπεία με μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα. 

Μπορεί αυτό το τεστ να απευθύνεται για τον έλεγχο του γενικού πληθυσμού;

Ο Dr Klein σχολιάζει ότι η ομάδα είναι ικανοποιημένη με αυτά τα πολλά υποσχόμενα αποτελέσματα κι ευελπιστεί ότι η τεχνολογία αυτή θα μπορούσε να εφαρμοστεί ως εργαλείο προληπτικού ελέγχου για καρκίνο σε επίπεδο γενικού πληθυσμού. “Μπορούμε να πούμε με ασφάλεια ότι η εξέταση έγκαιρης διάγνωσης πολλαπλών μορφών καρκίνου έχει κλινική χρησιμότητα. Ακόμη δεν γνωρίζουμε την επίδραση της πιθανής χρήσης της για έναν πιο γενικευμένο πληθυσμό ασθενών, τα αποτελέσματα όμως είναι πολλά υποσχόμενα”.

Τα εξατομικευμένα προληπτικά εμβόλια ο απώτερος στόχος των επιστημόνων

Η δημιουργία εξατομικευμένων προληπτικών εμβολίων για τους καρκίνους που οφείλονται σε γενετικούς παράγοντες, αποτελεί απώτερο στόχο των επιστημόνων, οι οποίοι προς το παρόν πραγματοποιούν μελέτες για τη δημιουργία θεραπευτικού εμβολίου το οποίο δρα τοπικά σε συγκεκριμένες μορφές καρκίνου. Στις νεότερες εξελίξεις στο θέμα των εμβολίων που θα δρουν κατά του καρκίνου αναφέρεται ο επικεφαλής του τμήματος Βιοτεχνολογίας και Μοριακής Ιατρικής του Πολιτειακού Πανεπιστήμιου της Λουιζιάνα, ο καθηγητής γενετικής μηχανικής Κωνσταντίνος (Gus) Koύσουλας, με αφορμή σχετική ανακοίνωσή του που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του διεθνούς συνεδρίου NANOTEXNOLOGY 2022. Η βασική έρευνα του κ. Κούσουλα επικεντρώνεται στην δημιουργία εμβολίων εναντίον ιών και στη χρήση ιών για την αποδόμηση του καρκίνου.

«Αυτή τη στιγμή προχωράνε κλινικές μελέτης φάσης 2-3 στην Αγγλία για το εμβόλιο εναντίον του έρπητα. Σε δεύτερη φάση θα χρησιμοποιηθεί μεταλλαγμένος ιός του έρπη για την καταπολέμηση του καρκίνου. Υπάρχουν θεραπευτικά εμβόλια με μεταλλαγμένους ερπητοϊούς τα οποία χρησιμοποιούνται σε πειραματικές μελέτης φάσης 2. Πρόσφατα δημοσιεύσαμε μια μελέτη η οποία αποδεικνύει ότι ο ιός μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την καταπολέμηση του καρκίνου με μία ένεση η οποία γίνεται τοπικά επάνω στον καρκίνο. Δηλαδή μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως ένα τοπικό θεραπευτικό εμβόλιο το οποίο θα εξαλείφει τα καρκινώματα οπουδήποτε υπάρχουν στο σώμα. Επίσης, μέχρι την τελευταία δημοσίευσή μας έχουμε αποδείξει ότι ένας ιός, όπως αυτός που χρησιμοποιούμε εμείς, μπορεί να καταπολεμήσει τους καρκίνους αλλά και να χρησιμοποιηθεί και σε προληπτικό εμβόλιο κατά του καρκίνου για τον οποίο υπάρχει προδιάθεση» επισημαίνει ο κ. Κούσουλας.

Σήμερα, χάρη στη γονιδιακή γενετική, υπάρχει η δυνατότητα να εντοπιστούν, πχ τα γονίδια που αποτελούν προδιαθεσικό παράγοντα για καρκίνο του μαστού, στη συνέχεια να απομονωθούν, να τοποθετηθούν στον ιό και να χρησιμοποιηθούν μαζί με τον ιό κατά του καρκίνου.

«Με τη γονιδιακή γενετική μπορούμε να μάθουμε ακριβώς ποια αντιγόνα υπάρχουν μέσα στο σώμα, αν πχ υπάρχει μία προδιάθεση σε κάποια γυναίκα για καρκίνο του μαστού και να ξέρουμε ότι υπάρχουν κάποιες μεταλλαγές σε κάποιες σε πρωτεΐνες. Αυτά τα γονίδια μπορούν να απομονωθούν, να τοποθετηθούν μέσα στον ιό και να χρησιμοποιηθούν μαζί με τον ιό ως ένα προληπτικό εμβόλιο κατά του καρκίνου του μαστού. Από τη βασική μας μελέτη αποδείχτηκε ότι σε ποντίκια μπορούν να χρησιμοποιηθούν αυτά τα εμβόλια προληπτικά για τα μελανώματα ή για οποιονδήποτε άλλο καρκίνο. Χάρη στα επιτεύγματα της μοριακής βιολογίας μπορούμε να κάνουμε μια γενική διάγνωση και να δούμε σε ποια γονίδια υπάρχουν κάποια προβλήματα που δημιουργούν κάποια προδιάθεση και να δημιουργηθεί ένα εξατομικευμένο εμβόλιο για τον άνθρωπο που έχει προδιάθεση» σημειώνει ο κ. Κούσουλας.  

Όπως επισημαίνει ο κ. Κούσουλας, με τη χρήση μια ειδικής τομογραφίας που αποτελεί πατέντα του καθηγητή του Πανεπιστημίου του Στάνφορντ και ιδρυτή της εταιρείας Q Bio, Μάικλ Σνάιντερ, μπορεί να σκαναριστεί όλος οργανισμός του ανθρώπου και να φανεί πώς δουλεύουν τα όργανά του, ποιες αδυναμίες υπάρχουν στη λειτουργία τους, ποιες μεταλλαγές έχουν, να ανιχνευτεί όλο το γονιδίωμά του και ο μεταβολισμός του. Στη συνέχεια, με τη χρήση αλγορίθμων τεχνητής νοημοσύνης γίνεται ένας συνδυασμός που δίνει την ακριβή «εικόνα» του ανθρώπου και με βάση τα στοιχεία που θα προκύψουν μπορεί να χορηγηθεί μία εξατομικευμένη θεραπεία.

«Αυτό το σκανάρισμα με την τομογραφία μπορεί να γίνεται μια φορά το χρόνο και να βλέπουμε εάν υπάρχουν κάποιες μεταλλαγές για τις οποίες ευθύνονται περιβαλλοντικοί ή διατροφικοί ή άλλοι παράγοντες και από κει και πέρα να μάθουμε αν υπάρχει προδιάθεση για τον καρκίνο και να δημιουργηθούν ειδικά εμβόλια τα οποία μπορούν να χορηγηθούν προληπτικά για να μην πάθει κανείς καρκίνο μετά από 20 ή 30 ή 40 χρόνια» προσθέτει ο κ. Κούσουλας.