Ελλάδα: Όχι πια στο χείλος της αβύσσου, αλλά ακόμη πολύ κοντά στον κίνδυνο

Όχι πια στο χείλος της αβύσσου αλλά ακόμη πολύ κοντά στον κίνδυνο. Αυτή είναι η ετυμηγορία της Έκθεσης του Ινστιτούτου του Βερολίνου* για την Ελλάδα όπου τονίζεται ότι με 16.300 ευρώ ανά κεφαλή εισόδημα η χώρα μας είναι πλέον στα ίδια επίπεδα με την Εσθονία και την Δημοκρατία της Τσεχίας – όταν το 2005 στόχος ήταν να συμβαδίζει με τις άλλες μεσογειακές χώρες όπως η Ιταλία και η Ισπανία…

Ωστόσο τα προγνωστικά για φέτος και του χρόνου μιλούν για μείωση του χρέους και της ανεργίας, πλεόνασμα προϋπολογισμού και έσοδα από τις αποκρατικοποιήσεις, με αποτέλεσμα ανάπτυξη περί το 2,5%.

Όμως παρά τα ενθαρρυντικά αυτά σημάδια η Ελλάδα αντιμετωπίζει ακόμη τεράστιες προκλήσεις. Δημόσιο χρέος 179% του ΑΕΠ, ανεργία για 1 στους 4 και φτωχοποίηση για περίπου το 1/3 του πληθυσμού.

Πώς όμως η χώρα πήγε από το 3,7% ανάπτυξη ανά μέσο όρο ετησίως  μεταξύ 1995-2007 σε ύφεση (- 9,5% ) το 2011; Το 2008 μόλις 1 στους 13 Έλληνες ήταν άνεργος ενώ πέντε μόλις χρόνια μετά, το 2013, άνεργος ήταν 1 στους 4 (πηγή: Eurostat)

Ένας από τους λόγους είναι ότι η Ελλάδα για δεκαετίες εισήγαγε περισσότερο από ότι εξήγαγε και άρα κατανάλωνε περισσότερα από όσα παρήγαγε. Το εμπορικό αυτό έλλειμμα χρηματοδοτούνταν σε μεγάλο βαθμό από ξένα δάνεια. Όταν εντάχθηκε στην Ευρωζώνη το 2001, τα επιτόκια στα δάνεια αυτά μειώθηκαν και έκαναν τον δανεισμό μια ακόμη πιο ελκυστική επιλογή…

Όταν ξέσπασε η κρίση, εκτός από τον εκτεταμένο δανεισμό ακόμη πιο ευάλωτη έκαναν την Ελλάδα τα χρόνια δομικά προβλήματα  της ελληνικής οικονομίας:

Μέχρι σήμερα η Ελλάδα έχει λίγες καινοτόμες βιομηχανίες που παράγουν αγαθά προς εξαγωγή, τα οποία θα μπορούσαν να φέρουν χρήματα στη χώρα.

Την κατάσταση αυτή δυσχέρηνε και δυσχεραίνει τέλος ακόμη περισσότερο η διαφθορά και οι πελατειακές σχέσεις, όπως και η αχανής γραφειοκρατία και ο ελλιπής κρατικός μηχανισμός.

Με το ξέσπασμα της κρίσης τα ξένα κεφάλαια έμειναν μακριά και η οικονομία βούτηξε στα βαθιά, με αποτέλεσμα να εκτιναχτεί το δημόσιο χρέος και να βουτήξουν στην άβυσσο οι αποδόσεις των ελληνικών ομολόγων.

Το 2010 η χώρα παραδέχθηκε ότι ήταν στα πρόθυρα χρεωκοπίας και το ΔΝΤ με την Ευρωζώνη ανέλαβαν να κρατήσουν το κεφάλι της έξω από το νερό, με τρία πακέτα διάσωσης αξίας δισεκατομμυρίων και απαίτηση για γερές μεταρρυθμίσεις.

Οι οποίες ξεκίνησαν από τις συντάξεις και το φορολογικό σύστημα αλλά και από τα εργασιακά δικαιώματα. Μειώθηκαν οι δαπάνες του κράτους και ιδιωτικοποιήθηκαν οι κρατικές επιχειρήσεις. Έγιναν προσπάθειες να μειωθεί η γραφειοκρατία και να δημιουργηθεί ευνοϊκό κλίμα για την επιχειρηματικότητα.

Αυτά απαιτούσαν μειώσεις στους μισθούς, τις αμοιβές και τις συντάξεις, στα διαθέσιμο για κατανάλωση εισόδημα, με αποτέλεσμα διαδηλώσεις και δημόσιες διαμαρτυρίες.

Σε όλα αυτά ήρθε να προστεθεί το μεταναστευτικό πρόβλημα. Περίπου 850.000 πρόσφυγες από την Μέση Ανατολή μπήκαν στη χώρα το 2015 ενώ η Ελλάδα έδειξε ότι δεν σε θέση να τους διαχειριστεί. Οι περισσότεροι ωστόσο βλέποντας την φτώχια και τις δυσκολίες εγκατάστασης βλέπουν πλεόν τη χώρα ως χώρα μετάβασης – μόλις το 1% από αυτούς ζήτησε άσυλο το 2015.

Στις αρχές του 2016 περίπου 11.500 χιλιάδες πρόσφυγες φιλοξενούνταν στην Ελλάδα, περίπου διπλάσιοι από τις κλίνες που ήταν διαθέσιμες να τους υποδεχθούν.

Αυτή τη στιγμή είναι εν ισχύ η συμφωνία ΕΕ – Τουρκίας σύμφωνα με την οποία η Ελλάδα έχει δικαίωμα να στέλνει πίσω στην Τουρκία μη Σύριους πρόσφυγες.  Για κάθε έναν που επιστρέφει η ΕΕ έχει συμφωνήσει να δέχεται έναν Σύριο στη  θέση του. Στην πράξη αυτό, δουλεύει ελάχιστα. Πολύ λίγος αριθμός προσφύγων έχει ανταλλαχθεί ανάμεσα στις δύο χώρες. Στην ουσία αυτό που γίνεται είναι να παραμένουν όλοι, Σύριοι και μη Σύριοι, στην Τουρκία.

Παρά τις διάφορες απόψεις που κυκλοφορούν ευρέως, η πορεία προς την ανάκαμψη δεν είναι άλλη παρά η υλοποίηση των μεταρρυθμίσεων, οι ξένες επενδύσεις, η βιώσιμη επίλυση του συνταξιοδοτικού.

Η λύση υπάρχει, μένει να πάρουμε απόφαση να την αποδεχθούμε.

Χρ. Μωρ.

*Το Ινστιτούτο του Βερολίνου για τον Πληθυσμό και την Ανάπτυξη μελετά και ερευνά περιφερειακές και παγκόσμιες δημογραφικές τάσεις με στόχο την συλλογή δεδομένων, την ενημέρωση και την βιώσιμη ανάπτυξη. Περισσότερες πληροφορίες: www.berlin-institut.org.