Μελέτη ICAP CRIF: «40 Κορυφαίοι Κλάδοι της Ελληνικής Οικονομίας»

Επιχειρηματικός Τομέας: Πρόσφατες Εξελίξεις και οι Επιδόσεις Επιλεγμένων Κλάδων

Δήλωση Νικήτα Κωνσταντέλλου, Προέδρου & Διευθύνοντος Συμβούλου ομίλου ICAP CRIF:
«Σε ανοδική τροχιά κινήθηκε η ελληνική οικονομία το 2021, καθώς το ΑΕΠ ενισχύθηκε κατά 8,3%, μετά την βαθιά ύφεση (-9%) που βίωσε η χώρα το 2020, εξαιτίας της υγειονομικής κρίσης, η οποία δημιούργησε σημαντικά προβλήματα στη λειτουργία των επιχειρήσεων.

Με τη σταδιακή ομαλοποίηση της αγοράς, από τα μέσα σχεδόν του 2021, η αρνητική πορεία αντιστράφηκε και η ελληνική οικονομία επέστρεψε δυναμικά, δημιουργώντας ευοίωνες προοπτικές για την “μετά Covid” εποχή.

Οι εκτιμήσεις για την πορεία των μακροοικονομικών μεγεθών της χώρας είναι θετικές και για το 2022, ωστόσο οι τρέχουσες εξελίξεις που επικρατούν σε διεθνές επίπεδο, εκτιμάται ότι θα αποδυναμώσουν τον ρυθμό ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας κατά 1-1,5 ποσοστιαία μονάδα σε σύγκριση με τις αρχικές προβλέψεις. Ο παρατεταμένος πόλεμος στην Ουκρανία, οι έντονες πληθωριστικές πιέσεις και η εκτίναξη του ενεργειακού κόστους, δημιουργούν εκ νέου πολυδιάστατα προβλήματα στην αγορά, δημιουργώντας έντονο προβληματισμό και ανησυχία στον επιχειρηματικό κόσμο.

Εν αναμονή των εξελίξεων και πέρα από την θετική πορεία που κατέγραψε ο εταιρικός τομέας το 2021, η έκταση της οποίας θα διαπιστωθεί με την ολοκλήρωση της δημοσίευσης των ισολογισμών για το συγκεκριμένο έτος, ενδιαφέρον έχει να αποτυπωθούν οι τάσεις που χαρακτήρισαν τους διάφορους κλάδους οικονομικής δραστηριότητας τα προηγούμενα έτη, όπως αυτές προκύπτουν από τα οικονομικά δεδομένα και αποτελέσματα των ελληνικών εταιρειών.

Σαφώς, οι συνθήκες πανδημίας και τα περιοριστικά μέτρα που ελήφθησαν για την αντιμετώπισή της, επηρέασαν αρνητικά το σύνολο του ελληνικού εταιρικού τομέα. Ωστόσο, διαφορετικές ήταν οι επιπτώσεις για τους επιμέρους επιχειρηματικούς τομείς. Υπάρχουν κλάδοι που κατέγραψαν σημαντικές απώλειες, αλλά και κλάδοι οι οποίοι επέδειξαν ανθεκτικότητα ή επηρεάστηκαν σε πολύ χαμηλό βαθμό. Σε γενικές γραμμές διαπιστώνεται ότι, παρά τη μείωση των πωλήσεων οι εταιρείες κατάφεραν να περιορίσουν τα λειτουργικά τους έξοδα και να διαχειριστούν καλύτερα τα κόστη τους, με αποτέλεσμα να διατηρήσουν ή να αυξήσουν, έστω και οριακά, τα περιθώρια κερδοφορίας. Επιπλέον, βελτιώθηκαν και οι μέσοι δείκτες αποδοτικότητας ιδίων και απασχολουμένων κεφαλαίων των συγκεκριμένων κλάδων».

ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ: ΠΡΟΣΦΑΤΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΚΑΙ ΟΙ ΕΠΙΔΟΣΕΙΣ ΕΠΙΛΕΓΜΕΝΩΝ ΚΛΑΔΩΝ

Σε θετική τροχιά κινήθηκε η εγχώρια οικονομία το 2021, μετά τη σημαντική ύφεση που υπέστη το 2020 λόγω της υγειονομικής κρίσης. Τα έκτακτα μέτρα που ελήφθησαν από την Πολιτεία για τον περιορισμό της πανδημίας (Covid – 19) συρρίκνωσαν σημαντικά την ελληνική οικονομία, η οποία κατέγραψε μείωση του ΑΕΠ, σε όρους όγκου, κατά 9,0%1 το 2020 σε σχέση με το 2019. Ωστόσο, το 2021 παρόλο που υπήρχαν ακόμη σε ισχύ περιοριστικά μέτρα για την άσκηση της οικονομικής δραστηριότητας, η αρνητική πορεία αντιστράφηκε, καθώς το ΑΕΠ της χώρας σημείωσε ετήσια αύξηση 8,3%.

Η ανοδική τάση της ελληνικής οικονομίας αναμένεται να συνεχισθεί και το τρέχον έτος (2022). Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε έκθεσή της (Φεβρουάριος 2022) προβλέπει πως η εγχώρια οικονομία θα αναπτυχθεί κατά 4,9% το 2022. Ωστόσο, η δυναμική αυτή αναμένεται να αποδυναμωθεί, σε κάποιο βαθμό, λόγω των έντονων πληθωριστικών πιέσεων που επικρατούν την τρέχουσα περίοδο σε διεθνές επίπεδο, της εκτίναξης του ενεργειακού κόστους και της πρόσφατης γεωπολιτικής κρίσης (εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία). Σίγουρα τα προβλήματα που προκύπτουν είναι πολυδιάστατα και συμβάλλουν στη δημιουργία ενός κλίματος έντονης ανησυχίας και αβεβαιότητας για τον επιχειρηματικό τομέα.

Παρά τη σημαντική βελτίωση της ελληνικής οικονομίας κατά το 2021, η οποία αναμένεται να αποτυπωθεί και στα οικονομικά αποτελέσματα του εταιρικού τομέα με τη δημοσίευση των ισολογισμών για τη συγκεκριμένη διαχειριστική χρήση, ενδιαφέρον έχει να καταγραφούν οι τάσεις που χαρακτήρισαν διάφορους κλάδους οικονομικής δραστηριότητας τα προηγούμενα έτη, όπως αυτές προκύπτουν από τα οικονομικά δεδομένα και αποτελέσματα των ελληνικών εταιρειών. Στο πλαίσιο αυτό, αξιοποιώντας το υλικό που περιέχεται στις ΚΛΑΔΙΚΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ της ICAP CRIF, στην παρούσα έκδοση δίδεται συνοπτικά η εικόνα που παρουσιάζουν 40 επιλεγμένοι κλάδοι, βάσει των αντίστοιχων μελετών.

Όπως έχει αναφερθεί και σε προηγούμενες εκδόσεις, η πορεία του ελληνικού εταιρικού τομέα κατά την περίοδο 2016-2019 ήταν ανοδική, καθώς κατεγράφη αύξηση των πωλήσεων καθώς και των καθαρών κερδών, μετά από μια περίοδο διαρκούς μείωσης των μεγεθών του, λόγω της οικονομικής ύφεσης. Ωστόσο, η ανοδική πορεία αντιστράφηκε το 2020, εξαιτίας της αιφνίδιας εμφάνισης και εξάπλωσης της νόσου Covid σε παγκόσμιο επίπεδο, αλλά και στη χώρα μας από το Μάρτιο του 2020. Οι συνέπειες της υγειονομικής κρίσης ήταν ιδιαίτερα αρνητικές και επηρέασαν τους περισσότερους κλάδους οικονομικής δραστηριότητας.

Προκειμένου να δοθεί η γενικότερη εικόνα των μεταβολών που χαρακτήρισαν τους ευρύτερους κλάδους της οικονομίας (βάσει κατάταξης NACE), αρχικά παρατίθενται ορισμένα συγκεντρωτικά στοιχεία, τα οποία προκύπτουν από την ανάλυση των στοιχείων που περιλαμβάνονται στους δημοσιευμένους ισολογισμούς (χρήσης 2020) των ελληνικών εταιρειών ΑΕ και ΕΠΕ, που παρουσιάστηκαν στην τελευταία έκδοση της ICAP CRIF «Η Ελλάδα σε Αριθμούς-2022». Από τα σχετικά δεδομένα προκύπτει ότι, το 2020 ο ελληνικός εταιρικός τομέας εμφάνισε πτώση τόσο στον κύκλο εργασιών όσο και στην καθαρή κερδοφορία του.

Συγκεκριμένα, εξετάζοντας αρχικά τις εταιρείες του Μη Χρηματοπιστωτικού Τομέα (δείγμα 20.570 επιχειρήσεων) προκύπτει ότι ο συνολικός κύκλος εργασιών τους μειώθηκε κατά 11,6% το 2020 σε σχέση με το 2019 και διαμορφώθηκε σε €140,7 δισ. έναντι €159,2 δισ. το προηγούμενο έτος. Επισημαίνεται ότι, μείωση κατέγραψαν οι πωλήσεις σε οκτώ από τους εννέα ευρύτερους κλάδους του εταιρικού τομέα (εξαιρουμένου του χρηματοπιστωτικού). Την μεγαλύτερη (ποσοστιαία) μείωση στον κύκλο εργασιών κατέγραψε ο κλάδος των Ξενοδοχείων – Εστιατορίων (-61,9%) και ακολούθησε ο κλάδος των Μεταφορών – Επικοινωνιών (-18,8%). Έπονται, με μικρή διαφορά, οι κλάδοι των Λοιπών υπηρεσιών (-13,0%) και της Μεταποίησης (-12,2%). Μικρότερη (ποσοστιαία) μείωση σημείωσαν οι υπόλοιποι κλάδοι του εταιρικού τομέα, ενώ ο κλάδος της Γεωργίας – Αλιείας ήταν ο μόνος που παρουσίασε αύξηση των συνολικών του πωλήσεων το 2020/2019 (+7,3%).

Όσον αφορά στα συνολικά αποτελέσματα του εταιρικού τομέα (ανεξαρτήτως κλάδου δραστηριότητας), το 2020 σε σχέση με το 2019, διαπιστώνονται τα εξής:
▪ Παράλληλα με τη μείωση των συνολικών πωλήσεων (-11,6%) συρρικνώθηκαν και τα μεικτά κέρδη με ελαφρώς υψηλότερο ρυθμό (-12,4%).
▪ Οι δαπάνες διοίκησης και διάθεσης καθώς και οι χρηματοοικονομικές δαπάνες παρουσίασαν συνολικά μείωση 2,9%.
▪ Οι παραπάνω μεταβολές συνέβαλαν στη σημαντική επιδείνωση των λειτουργικών αποτελεσμάτων, τα οποία κατέγραψαν πτώση της τάξης του 38,0% το 2020/2019.
▪ Αντίθετα, αξιοσημείωτη είναι η “ανατροπή” του μη λειτουργικού αποτελέσματος, το οποίο κατέστη θετικό το 2020 από αρνητικό το 2019.
▪ Τα καθαρά κέρδη διαμορφώθηκαν σε €4,1 δισ. το 2020 παρουσιάζοντας σημαντική πτώση 29,7% σχέση με το προηγούμενο έτος

Στο σημείο αυτό θα πρέπει να τονισθεί ότι, τα καθαρά αποτελέσματα χρήσης επηρεάζονται, σε σημαντικό βαθμό, από μία μεγάλη εταιρεία του κλάδου της Ενέργειας, η οποία κατέγραψε κέρδη ποσού €67,5 εκατ. το 2020 από ζημιές ύψους €2,3 δισ. το 2019. Εάν δεν ληφθούν υπόψη τα οικονομικά στοιχεία της συγκεκριμένης εταιρείας και για τα δύο έτη, τότε τα συνολικά κέρδη του εταιρικού τομέα εμφανίζονται μειωμένα κατά 50% περίπου το 2020 έναντι του 2019.

Επισημαίνεται ότι η πλειοψηφία των 20.570 εταιρειών του δείγματος (63,0%) ήταν κερδοφόρες το 2020, τα δε κέρδη τους υπερίσχυσαν και καθόρισαν και το συνολικό αποτέλεσμα. Τη μεγαλύτερη συμμετοχή στα κέρδη είχαν οι κλάδοι του Εμπορίου και της Μεταποίησης.

Αναφορικά με τους επί μέρους κλάδους (του μη χρηματοπιστωτικού εταιρικού τομέα), δύο κατέστησαν ζημιογόνοι το 2020, ενώ οι υπόλοιποι ήταν κερδοφόροι. Συγκεκριμένα, οι κλάδοι Ξενοδοχεία – Εστιατόρια και Ορυχεία – Λατομεία κατέγραψαν ζημιές το 2020, όταν ο πρώτος το 2019 ήταν κερδοφόρος ενώ ο δεύτερος ήταν, επίσης, ζημιογόνος. Τρεις κλάδοι (Γεωργία-αλιεία, Ενέργεια-ύδρευση και Κατασκευές) σημείωσαν θετικά αποτελέσματα (κέρδη) το 2020 ενώ το προηγούμενο έτος είχαν καταγράψει ζημίες.

Ειδικότερα, ο τομέας της μεταποίησης εμφάνισε μείωση στον κύκλο εργασιών, κατά 12,2% το 2020/2019. Τα μεικτά κέρδη συρρικνώθηκαν με ελαφρά χαμηλότερο ρυθμό (-11,4%), ενώ σημαντική πτώση (κατά 45,3%) κατέγραψε το συνολικό λειτουργικό αποτέλεσμα. Κατ’ επέκταση, η συρρίκνωση των παραπάνω μεγεθών οδήγησε στη μείωση των καθαρών κερδών, κατά 43,9% το 2020 έναντι της προηγούμενης χρήσης.

Περαιτέρω, σχετικά με τις κλαδικές τους επιδόσεις στα πλαίσια της προαναφερθείσας έκδοσης, οι μεταποιητικές εταιρείες κατανεμήθηκαν σε 22 κλάδους, βάσει της διψήφιας κατάταξης NACE (2). Οι χρηματοοικονομικοί δείκτες των επί μέρους μεταποιητικών κλάδων περιλαμβάνονται στους πίνακες 1Α΄ & 1Β΄ που παρατίθενται στο τέλος της ανάλυσης.

Όσον αφορά στον χρηματοπιστωτικό τομέα, επισημαίνεται η επιδείνωση του τελικού καθαρού αποτελέσματος, καταγράφοντας σημαντικές απώλειες το 2020. Η εξέλιξη αυτή οφείλεται κυρίως στην αντίστοιχη μεταβολή του συνολικού αποτελέσματος του τραπεζικού κλάδου αλλά και των λοιπών χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών. Συγκεκριμένα, το 2020 τα συνολικά έσοδα των 13 τραπεζών που περιλαμβάνονται στην ανάλυση μειώθηκαν κατά 2,7%. Από την άλλη πλευρά όμως, αυξήθηκαν κατά 53,4% τα λοιπά λειτουργικά έσοδα του κλάδου, ενώ τα λειτουργικά έξοδα αυξήθηκαν με πολύ πιο χαμηλό ρυθμό, κατά 8,2%. Αποτέλεσμα των παραπάνω μεταβολών ήταν η βελτίωση του συνολικού λειτουργικού αποτελέσματος (κατά 33,8%). Η κατακόρυφη όμως αύξηση των προβλέψεων κατά 94,4% οδήγησε στην καταγραφή ζημιών το 2020 ποσού €623,0 εκατ., από κέρδη ύψους €148,3 εκατ. το προηγούμενο έτος.

Αύξηση των οικονομικών του μεγεθών και αποτελεσμάτων παρουσίασε ο κλάδος των ασφαλειών κατά το 2020. Συγκεκριμένα, τα συνολικά έσοδα αυξήθηκαν ελαφρώς (1,6%) το 2020/2019, ενώ τα μεικτά κέρδη βελτιώθηκαν κατά 6,4% την ίδια περίοδο. Αξιόλογη ήταν η μεταβολή των λειτουργικών αποτελεσμάτων (αύξηση 22,3%), η οποία συμπαρέσυρε και ενίσχυσε τα καθαρά κέρδη του κλάδου κατά 22,2% το 2020/2019.

Τέλος, συρρίκνωση των καθαρών κερδών του εμφάνισε ο σύνθετος κλάδος των λοιπών χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών το 2020, που περιλαμβάνει επιχειρήσεις προερχόμενες από κλάδους συμμετοχών, χρηματοδοτικής μίσθωσης, χρηματιστηριακών συναλλαγών, factoring, κ.ά.

Επιδόσεις Επιλεγμένων Κλάδων/Υποκλάδων της Έκδοσης

Εκτός όμως από τα προαναφερόμενα στοιχεία, που αφορούν συνολικά τον εταιρικό τομέα (ευρύτεροι κλάδοι κατά NACE), στη συνέχεια αξιολογούνται και συγκρίνονται οι δείκτες που αφορούν επιλεγμένους κλάδους και υποκλάδους οικονομικής δραστηριότητας (τα δεδομένα των οποίων αναλύονται στις Κλαδικές Μελέτες της ICAP CRIF). Οι συγκρίσεις – κατατάξεις που παρουσιάζονται στη συνέχεια, αφορούν αποκλειστικά τους 40 επιλεγμένους κλάδους που παρουσιάζονται στην παρούσα έκδοση. Από την επεξεργασία των βασικών χρηματοοικονομικών δεικτών (έτους 2020 – Πίνακας 2) των επί μέρους κλάδων, προκύπτουν οι πέντε κορυφαίοι κλάδοι όσον αφορά στους δείκτες Κερδοφορίας, Αποδοτικότητας και Χρηματοοικονομικής Διάρθρωσης.

Συγκρίνοντας τους μέσους δείκτες κερδοφορίας και αποδοτικότητας των επιλεγμένων κλάδων του 2020 σε σχέση με τους αντίστοιχους δείκτες του 2019 (των ιδίων κλάδων) διαπιστώνεται στασιμότητα έως οριακή αύξηση των δεικτών κερδοφορίας. Ειδικότερα, το περιθώριο μικτού κέρδους κυμάνθηκε στα ίδια επίπεδα τη διετία 2020-2019, ενώ το περιθώριο καθαρού κέρδους και των κερδών EBITDA βελτιώθηκε κατά 0,7 και 1,4 ποσοστιαίες μονάδες αντίστοιχα, το 2020/2019. Διαφαίνεται επομένως, ότι παρά τη μείωση, σε πολλούς κλάδους, του κύκλου εργασιών οι εταιρείες κατάφεραν να περιορίσουν τα λειτουργικά έξοδα και να διαχειριστούν καλύτερα τα κόστη τους, με αποτέλεσμα να διατηρήσουν ή να αυξήσουν, έστω και οριακά, τα περιθώρια κερδοφορίας. Περαιτέρω, βελτιώθηκαν και οι μέσοι δείκτες αποδοτικότητας ιδίων και απασχολουμένων κεφαλαίων. Η χρηματοοικονομική διάρθρωση των επιχειρήσεων, εκφραζόμενη με τη σχέση Ξένων προς Ίδια κεφάλαια, δεν παρουσίασε αξιόλογη μεταβολή τη διετία 2020-2019.

Εν κατακλείδι, οι επιπτώσεις της υγειονομικής κρίσης ήταν ιδιαίτερα αρνητικές για το σύνολο του εταιρικού τομέα το 2020, ωστόσο ο βαθμός στον οποίο επηρεάστηκε κάθε κλάδος οικονομικής δραστηριότητας ήταν διαφορετικός.
Υπάρχουν κλάδοι οι οποίοι, μέσα σε αυτές τις πρωτόγνωρες και πολύ δύσκολες συνθήκες, επέδειξαν ανθεκτικότητα ή επηρεάστηκαν σε πολύ χαμηλό βαθμό, αλλά και κλάδοι οι οποίοι κατέγραψαν σημαντικές απώλειες στα οικονομικά τους αποτελέσματα.

Η αρνητική πορεία αντιστράφηκε το 2021, με την ομαλοποίηση ουσιαστικά της αγοράς από τα μέσα σχεδόν του έτους, και η ελληνική οικονομία κινήθηκε σε αναπτυξιακή τροχιά. Σε τι βαθμό ανέκαμψαν οι διάφοροι κλάδοι δραστηριότητας θα διαπιστωθεί από την αντίστοιχη ανάλυση των ισολογισμών των εταιρειών για το οικονομικό έτος 2021, όταν ολοκληρωθεί η δημοσίευση αυτών.

Αναφορικά με το τρέχον έτος (2022), παρά τις θετικές εκτιμήσεις ελληνικών και διεθνών οργανισμών για την πορεία της ελληνικής οικονομίας, οι οποίες αναφέρουν ρυθμό ανάπτυξης της τάξης του 5%, οι ιδιαίτερα δύσκολες συνθήκες που επικρατούν την τρέχουσα περίοδο σε διεθνές επίπεδο (ενεργειακή κρίση, αύξηση πληθωρισμού, πόλεμος Ρωσίας – Ουκρανίας κλπ.) αναμένεται να οδηγήσουν σε χαμηλότερο ρυθμό οικονομικής ανάπτυξης.